Als je je herkent in de woorden hierboven, weet ik zeker dat je meer dan ooit bewust en onbewust bezig bent met een sacrale zoektocht naar antwoorden. Je vragen zijn niet alleen een uiting van nieuwsgierigheid, maar het begin van niks minder dan je pelgrimstocht in een tijd waarin je hunkert naar enige houvast. Liever, naar enige logica. De daarachterliggende oproep is gericht aan het eeuwige. Nou maar hopen dat het eeuwige terugroept.
Ik neem je mee in wat toegankelijke mystiek waar je je hopelijk in zal herkennen. Want of je openstaat voor meer dan het 3D menselijke, tastbare en wetenschappelijk onderbouwde of niet, je kunt er niet omheen dat ook jij een spanning voelt tussen wat je aan informatie consumeert en de uitwerking ervan op je leven.
In tijden van overvloedige informatie via kunstmatige intelligentie, op je wenken bediend wanneer je maar wilt, gaat het meer om de openbaringen in jezelf dan om de exacte inhoud en vindbaarheid van wat je voorgeschoteld krijgt. Zeker nu wil je de wereld niet perse volledig verklaren, maar eerlijker, oprechter en moediger bewonen en ervaren.
Laat ik wijzen op de gelijkenis tussen de Talmoed en de dialogen van Plato. Niet gedacht dat ik ooit nog zou teruggrijpen naar de Talmoed. Maar moeilijke tijden he? Dus alles mag. Als mensen de informatie ‘bewonen’ en ervaren in plaats van klakkeloos en letterlijk consumeren, zijn beide tradities ineens niet meer zo dogmatisch. Ineens veranderen de teksten in verkenningen met mogelijkheden gebaseerd op de kritische, eigentijdse en persoonlijke blik. Waarheid wordt dan niet afgedwongen, maar gezocht.
Het idee is dat we in gesprek gaan met de informatie die we krijgen. Of het nou de Talmoed, Plato, of wat dan ook vanuit kunstmatige intelligentie of het nieuwsbulletin is. Zonder verhalen die de tijd overstijgen en zonder er op speelse wijze mee in dialoog te gaan, blijven we achter in een ‘eeuwig nu’ zonder diepte.
Goed, een paar voorbeelden van hoe we in dialoog kunnen gaan met de informatie die op ons afkomt. Elia komt meerdere keren terug als symbool van overbrugging en verbinding (let op de linguïstische nuances). Hij is de profeet die niet sterft, maar in de hemel wordt opgenomen. Hij leeft tussen twee werelden en beweegt zich tussen beiden.
In de Talmoed is Elia geen legende, maar een levende aanwezigheid. Hij verschijnt aan hen die zoeken. Hij helpt in crisismomenten. Hij is dan geen verleden, maar heden. Geen verhaal, maar geest. Een metafoor voor de mogelijkheid van goddelijke nabijheid in menselijke worsteling. Een uitnodiging om te graven, waarbij tijd verandert.
We gaan even terug in de tijd. Voor de Grieken is tijd cyclisch, dus herhaling, lot en tragedie. Maar het Hebreeuwse denken introduceert iets radicaal nieuws, namelijk lineaire tijd. Een begin, richting en bestemming. Een daad van schepping met een bijbehorende intentie. Er ontstaat zin en doelgerichtheid. Dus wordt geschiedenis geen herhaling, maar een vertelling. Verhalen doen ertoe, al helemaal in tijden van narcistische AI-entiteiten die tijd overschrijdend werken.
De Talmoed bouwt daarop voort door eindeloze discussie, interpretatie en geleerde botsing. Niet omdat mensen geen antwoorden hebben, maar omdat mensen groeien. Vandaag de dag zou ik eraan toevoegen: niet alleen technologisch, maar spiritueel. We worden mens door de dialoog voort te zetten. Zo kan het verleden veranderen van een last in een bondgenoot.
Bij de brandende braamstruik ontmoet Mozes geen theorie of concept. Hij beleeft een Aanwezigheid van het grotere. Een uitnodiging om God te ontmoeten. Niet analytisch als toeschouwer, maar transformatief als deelnemer. Als je de uitnodiging echt aanneemt, verandert het je voor het leven.
De kracht van herhaling gaat via verhalen waarin patronen te vinden zijn. Het gaat niet om letterlijk dezelfde verhalen kweken. Oude verhalen verjaren dus nooit. Ze worden alleen verdiepender omdat wij veranderen.
Een Exodus bijvoorbeeld gebeurt telkens opnieuw. De ballingschap van Job is niet eenmalig. De reis van Christus is geen verleden, maar zichtbaar in talloze levens. Keer op keer op keer. En met een knipoog, natuurlijk is er dan ook mijn Exodus uit de vuurtoren.
Met andere woorden, de teksten speels bekijken, betekent opnieuw zaken ontdekken waarvan je niet wist dat ze bestonden. Niet omdat de tekst verandert, maar omdat wij dat doen. We lezen als andere mensen. We worden herboren in ieder moment. Het verhaal komt ons tegemoet waar we nu zijn.
In de Hebreeuwse geschriften is God vooral aanwezig in de daad van bevrijding. De Exodus is geen mythe, maar een archetype. Het verlangen van de ziel naar vrijheid van een plek, ideologie, of angst. Natuurlijk ook van interne ketens. Of van de tirannie van het ego en onze angstmaskers.
Om zichzelf te bevrijden, moet Mozes bijvoorbeeld zijn angst onder ogen zien. Moeten de mensen de zee oversteken. Kortom, bevrijding is geen geschenk. Het is een keuze en vervolgens hard werken. Het is een antwoord op het gegeven dat je voelt dat je voor méér gemaakt bent.
De Talmoed zit vol argumenten en levens. Uiteindelijk kan je gehoor geven aan ‘meer zijn’ als je karakter, handelen en liefde ernaar gevormd worden. Wijsheid is geen intellectuele sport en al helemaal geen letterlijke opvolging van informatie. Meer dan ooit is wijsheid een onderzoek en vervolgens gravitas als antwoord op de informatie.
Sterker nog, kennis zonder karakter kan gevaarlijk zijn. Ware kennis is nederig en dienend. Tegenover het moderne idee van kennis als macht, staat hier kennis als overgave, transformatie en ethische uiting. Daarom is tegenwicht bieden aan de gevolgen van AI zo cruciaal.
Moreel bewustzijn groeit niet in het luchtledige, maar wordt in samenspel gecultiveerd. Mythes zijn daarbij niet perse primitief, omdat goed en kwaad anders vervaagt. Dat zien we in deze moeilijke tijden op grote schaal gebeuren als een grootschalige infectie. Daarbij worden we cynisch, ideologisch, of leeg.
Het verhaal van Exodus, het lijden van Job, of de moed van Esther zijn geen lessen maar spiegels. Ze tonen ons keuzes, angsten en hoop. Als die verhalen misvormd raken of verdwijnen, stijgt het cynisme, de wreedheid en disbalans voor de toekomst van onze humaniteit. Want als niets meer heilig is, is alles toegestaan. Oftewel, als je niet van sommige zaken afblijft, blijft het verval in rap tempo doorgaan.
Waarheid is geen bezit. Het openbaart zich in relatie tussen mensen, vragen en regels door. Als we de verhalen die ertoe doen op wat voor manier dan ook verliezen, verliezen we onszelf. Niet alleen ons verleden, maar ook onze toekomst. Ons moreel kompas. Als je erin gelooft, verliezen we onze bezieling. Zonder mythes worden we overgeleverd aan technologie, ideologie of wanhoop. Aan de trucs van de kwantitatieve machten. De prompts, scripts en user cases. Dan is er geen anker en geen richting meer voor de mensheid.
Dit gaat niet alleen om nieuwe vormen van dogma, maar om diepte. Grote verhalen zijn immers geen kooien. Ze zijn vaten die het gewicht van het mens-zijn dragen. Zonder die vaten worden we breekbaar. Dat is wat anders dan informatie consumeren. Verhalen zijn niet dood, ze wachten alleen totdat je de uitnodiging aanneemt om ze te onderzoeken.
Dus wees een filosoof die zoekt naar waarheid, goedheid en schoonheid à la Plato. Wees een baken van licht en goddelijkheid à la Mozes, Jesaja enzovoorts. Wees vooral een geleerde die blijft worstelen met de betekenis van teksten. Niet door letterlijk teksten op te volgen, maar door te werk te gaan als de mensen die met een speelse en open blik de Talmoed onderzoeken. Wat ze allemaal gemeen hebben? Ze luisteren, zoeken en manifesteren zich in verschillende vormen van hetzelfde vuur.
Deze moeilijke tijden vragen om helder kunnen zien. Lees oude verhalen niet uit nostalgie, maar met eerbied om te snappen wat er speelt. Stel vragen niet om te overheersen, maar om te onthullen. Lees heilige teksten niet om regels te ontdekken, maar om jezelf te vinden. Ongetwijfeld loopt er nog een Elia onder ons. Als je luistert, begint de zoektocht.
