Volgens Suurmond bevorderde de Bijbel het wetenschappelijk onderzoek, want gelovigen onderzochten die Bijbel kritisch… Suurmond is al die eeuwen vergeten waarin de Bijbel helemaal niet onderzocht mócht worden, want ook de Bijbel werd beschouwd als uit de hemel gevallen; christenen in Pakistan beleven het nog zo. In 1981 gaf ik theologische studenten in Gujranwala les over Deuterojesaja. Verbijstering bij de hoorders en hoon was mijn deel! We hebben eeuwen gehad waarin beweerd werd dat zelfs de Hebreeuwse letters geïnspireerd waren door God. Hoe kwam aan dat alles een einde? Door de Renaissance en de Verlichting; door het doorknippen van de verbinding geloof-wetenschap. De kerk dwarsboomde dat zoveel mogelijk: Copernicus en Galileï wisten er alles van. Dankzij spotters als Voltaire en filosofen als David Hume (1711-1776) en John Locke (1632-1704), die kritische vragen stelden over de redelijkheid van religie, kwam er verandering. Hume stelde dat religie een sentimentele basis had en gevaar bracht: denk aan de godsdienstoorlogen in Duitsland en Engeland. Locke stelde dat de rede de basis moest zijn voor religie; hij wees wonderen en openbaring af. Vanaf toen – en door het werk van vele anderen – kon de wetenschap eindelijk gedijen! De Rooms-katholieke kerk hield tot 1961 de erkenning van de ‘Universele Verklaring van de Rechten van de Mens’ tegen, want die ging tegen de openbaring in! En die kerk erkent evenmin homo’s, want de Bijbel zegt dat het niet mag.
Dan de Koran, volgens Suurmond als een steen uit de hemel gevallen, een boek dat niet vertaald mag worden en elke wetenschap tegenhoudt en fundamentalisten baart. De fundamentalisten zijn vooral gebaard door Westerse koloniale machten die eeuwen moslims hebben vernederd. Suurmond: (Er is) ‘het bekende verhaal hoe in de middeleeuwen moslimgeleerden veel meer dan het westen op de hoogte waren van de kennis van de oude Grieken en India (dankzij de joodse en christelijke vertalers van die oude teksten)’. Welke Indiase teksten zijn toen door joden en christenen vertaald? En is de waarheid niet dat -toen in de 8e en 9e eeuw in Bagdad de wetenschap zeer bloeide – griekse en latijnse geschriften door moslims (zonder tussenkomst van joden en christenen!) in het Arabisch vertaald werden -en zo bewaard bleven? En dat vervolgens die Arabische bronnen weer vertaald werden in Europese talen en dat zó de Renaissance kon beginnen?
Suurmond: “Koranstudie houdt vooral in dat je de teksten (soera’s) uit het hoofd leert en reciteert, zoals Mohammed ze zelf in het Arabisch van de engel kreeg”. Helaas: Koranstudie is vooraf tafsier: hoe leg je de Koran uit? Koranstudie is onderscheiden welke teksten in de Koran uit Mekka stammen en welke uit Medina, want de laatste openbaring kan een eerdere openbaring verhelderen of zelfs afschaffen – over ‘Schriftkritiek’ gesproken…
Onderwijs en de Koran zijn vanaf het allereerste begin tot de huidige dag nauw verbonden. Praktisch elke moskee had een school, eeuwenlang soms de enige in de hele buurt. Mohammed zei in een betrouwbare overlevering (Hadith): “Zoek kennis, zelfs al zou het in China zijn”. Suurmond heeft gelijk als hij zegt dat de meeste moslims de Koran letterlijk nemen; hij is eenzijdig omdat hij niet vermeld hoeveel kritisch wetenschappelijk onderzoek door moslimgeleerden verricht wordt; ik noem slechts Fazl-ur-Rahman, Abu Zaid, Lahbabi, Hassan Hanafi, Abdallah Laroui, Mohammed Arkoun, Abdoldja-vad Falaturi, Soheib Bencheick, Aziza Al-Hibri, Bassam Tibi, Zaki Najib Mahmud, Mohammed Iqbal, Mohammed Ahmad Khallafallah, Mohammed Kamil Husayn, Najib Mahfuz, Rashid Boudjedra en Mohammed Khair-Eddine.
Het zou aardig zijn als Suurmond voor een volgende column nog eens wat college zou lopen bij deze moslimgeleerden.
Jaap Kraan zou als predikant toch moeten weten dat de kerk het meest dankt aan haar kritische leden, zoals Copernicus en Galilei (dit is achteraf ook door de kerk erkend). Verder is niet Hume of Locke maar Francis Bacon de vader van de moderne wetenschap, die zijn onderzoek van de natuur als lofprijzing van God zag. En wat een baarlijke nonsens dat je de Bijbel niet met de Koran zou mogen vergelijken! De Koran zelf nodigt daartoe uit want noemt zowel de bijbelse Mozes als Jezus vaker dan Mohammed, terwijl Maria er vaker in voorkomt dan in het Nieuwe Testament. Kraan vermijdt de centrale vraag: Waarom kent de moslimwereld geen Newton of Einstein?