Boerkini: valse claim op secularisme

Ik ervoer het als ergerlijk twee weken lang dagelijks geconfronteerd te worden met meningen van mores voorschrijvende bureaustoelactivisten – en ja, hier maak ik me nu zelf ook schuldig aan. Tegelijkertijd vond ik het bijzonder interessant te zien hoe die meningen niet verder kwamen dan een vermeende botsing van beschavingen. Hoe keer op keer lukraak ingevuld werd dat het linksom of rechtsom onderdrukking van vrouwen zou betekenen. Schokkend ook hoe de beeldvorming werd beïnvloed door de continue vergelijking met het woord ‘boerka’ te maken. Toegegeven, de woordspeling in de naam van het badpak draagt daar zelf aan bij. En steevast is de aanname dat boerkini dragende vrouwen orthodoxe vormen van religie aanhangen en soms zelfs met IS worden geïdentificeerd.

PvdA en VVD-geluiden

Op 23 augustus jl. besteedde het praatprogramma Pauw ook aandacht aan het badpak. De setting bestond uit twee prima gebekte en gehoofddoekte moslima’s, die hun moslimmening over een moslimonderwerp mochten geven vanaf de reservebank. De wedstrijd werd aan tafel gespeeld met niet-gehoofddoekte VVD- en PvdA-dames, die ruimschoots de gelegenheid kregen zichzelf politiek te profileren. Uiteraard werd dit alles gelardeerd door Jeroens flauwe en sturende opmerkingen over pinguïns, geïllustreerd met foto’s uit Iran en de Golfstaten, en het blijvend in twijfel trekken of die vrouwen werkelijk dragen wat zij zelf willen.

Acht jaar geleden zat ik zelf tussen het publiek in die studio. Mijn vrouw was tijdens het peuter-zwemuurtje uit een Zwolse zwembad gestuurd. Het veroorzaakte een landelijk debat. De boerkini was de “glijdende schaal van baardmannen met pofbroeken,” riep toenmalig PvdA-raadslid in Amersfoort, Fethi Killi, in het journaal. VVD’er Henk Kamp voegde daaraan toe dat vrouwen in Nederland een bikini horen te dragen in het zwembad. De landelijke opwinding leidde ertoe dat mijn vrouw plaats mocht nemen aan tafel bij Pauw & Witteman. Die uitzending zorgde ervoor dat Afshin Ellian in Elsevier schreef dat mijn vrouw een orthodoxe moslima was, die zich beter voelde dan anderen. Extreem-rechts Nederland stuurde een brief aan ons huisadres met een tekst over Hitler. En later werden foto’s van haar en mijn schoonvader met bedreigende taal op fora geplaatst (‘we moeten een database van moslims aanleggen, dan zien we nog wel wat we ermee zullen doen’). Intimiderend, maar uiteraard allemaal “niets om ons zorgen over te maken”, vond de politie, die een telefonische afhandeling voldoende vond. Terecht dus dat, ondanks het publieke debat, minister Asscher gezegd heeft dat een boerkini-verbod in Nederland een bizar idee is.

Maar hoe kan het dat Franse bestuursfunctionarissen een boerkini-verbod in werking stellen en verdedigen, terwijl Nederlandse staatsdienaren een dergelijk verbod als bizar van de hand wijzen? In beide landen wordt het debat gevoerd aan de hand van termen als ‘westerse waarden’, ‘verworvenheden’, ‘liberalisme’ en ‘secularisme’. Het klinkt alsof de hele westerse wereld dezelfde waarden hanteert, alsof de verworvenheden van het ene land dezelfde zijn als die in een ander land en alsof termen als liberalisme en vooral secularisme voor elk land, elk volk, en in elke context hetzelfde betekenen.

Secularisme en ‘vrijheid’ lijken we tegenwoordig onlosmakelijk te verbinden aan Frankrijk, alsof het daar zijn oorsprong vond, terwijl in werkelijkheid de zaken toch iets anders liggen. In de eerste helft van de 17de eeuw is mijn voorvader naar alle waarschijnlijkheid uit het minderheids-godsdienst-intolerante Frankrijk gevlucht om zijn heil in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden te zoeken. Een geslacht van harde werkers, van opperbevelhebbers bij de VOC. Maar ook van aardappeleters, van ora et labora, van boeren die aan het begin van de vorige eeuw een deel van hun boerderij geschikt maakten voor de joodse gemeenschap om koosjere kaas te maken en die onderduikers verborgen in hun kruidenierszaak tijdens de bezetting.

Hollands en Frans secularisme

Om ons van een absoluut heerser te ontworstelen, sloegen de onafhankelijke staten in een tachtig jaar durende oorlog de armen ineen omdat zij beseften dat men het samen moest rooien. Het pakte bijzonder goed uit, want we ervoeren onze Gouden Eeuw in die periode. Het secularisme dat hieruit ontstond stelde de verschillende godsdiensten en culturen van de verschillende provinciën veilig tegen de staat. Een model dat de Verenigde Staten meer geïnspireerd heeft dan de Franse Revolutie.

Het Frans secularisme heeft een totaal andere inslag. De adel en geestelijkheid vormden een ondoordringbaar glazen plafond waar de hoogste klassen van de laagste stand een einde aan wilden maken. Tot dan toe konden zij immers slechts promoveren naar de lagere adel en werd er nog steeds op ze neergekeken. Met het einde van deze standenmaatschappij werd een klassenmaatschappij geboren en die moest niets hebben van de laagste klassen. De Eerste Franse Republiek werd er ook mee geboren en werd gekenmerkt door de ‘Terreur’ die tienduizenden Fransen naar de guillotines bracht. De Eerste Republiek hield het niet langer dan twaalf jaar vol en maakte vervolgens plaats voor het Eerste Franse Keizerrijk, dat heel Europa onder de voet liep. Voor eens en altijd had het staatsterrorisme van de Eerste Republiek af moeten rekenen met het ‘ancien régime’, maar in plaats daarvan werd de aristocratie slechts vervangen door een nieuwe heersende klasse en een nieuwe (anti-religieuze) intolerante identiteit. Bijna een eeuw lang heeft Frankrijk geworsteld met de absolutistische keizerrijken en monarchieën, die ze het meeste lief heeft en die ze het liefst aan de rest van de wereld opdringt. Het lijkt nu alsof ze er nooit echt helemaal afscheid van heeft kunnen nemen.

In tegenstelling tot de Franse Revolutie kende de Nederlandse Republiek een lange geschiedenis van hervormende geestelijkheid, denk bijvoorbeeld aan Thomas a Kempis, of Desiderius Erasmus, die zich maatschappelijk betrokken voelden en de grond legden voor humanistisch denken in plaats van dat het vorsten op haar plek hield. De verschillende geschiedenissen die onze landen gevormd hebben liggen ten grondslag aan wat ze in de kern zijn. Frankrijk is van binnen een dictatuur, vermomd als republiek en met een president aan het hoofd. Nederland is in haar kern een republiek, die wordt voorgestaan door een monarch. Terwijl het dictatoriale Frankrijk en haar vijfde colonne Fransgezinden nu de mores van Europa probeert te bepalen heeft Nederland zijn zaakjes gelukkig keurig op orde. Laat Nederland vooral Nederland blijven en zijn eigen keuzes maken.