Verkiezingstijd

In de jongste aflevering van De Tafel van Tijs (EO, 14-02-17 ) was Thierry Baudet (Forum voor Democratie) uitgenodigd te komen vertellen over zijn liefde voor de christelijke traditie. Nederland moest zijn christelijke wortels weer omarmen. Het christendom is de hoeksteen van onze beschaving. En meer van dat soort fraaie verkiezingsretoriek. Op zich niets op tegen. Als belijdend rooms-katholiek en academisch theoloog kan ik niets anders concluderen dat de Westerse beschaving is gestoeld op twee millennia christelijke cultuur. En ja, ik zou graag willen dat meer Nederlanders het christendom zouden omarmen, liefst nog – om met Angela Merkel te spreken – om geregeld naar de kerkdiensten te komen in plaats van te mopperen over de teloorgang van diezelfde traditie.

Maar ik word altijd zo wantrouwig als politici – meestal vlak voor verkiezingstijd – opzichtig gaan flirten met de christenen in dit land. Het politiek-electorale motief ligt er duimendik bovenop: hiér met die christelijke stemmen! Nee, dank u beleefd. Ik ben geen stemvee, dat één keer in de vier jaar een aai over de bol kan krijgen om vervolgens achtergelaten te worden als de eerste de beste straatschooier. Maar ik vind het nog veel erger dat ‘mijn’ christendom (als ik even zo onbescheiden mag zijn) wordt ‘geroofd’ om te fungeren als hefboom tegen mijn Islamitische zusters en broeders in dit land.

Anti-islam agenda

En dat is precies wat sommige politici maar niet laten kunnen. Thierry Baudet deed het gisteren in De Tafel van Tijs, maar ook al veel eerder in bijvoorbeeld het Reformatorisch Dagblad ( 07-04-15 ), zelf ook een krant met een niet al te verborgen anti-islam-agenda. Op de vraag wat ‘we’ moeten doen tegen de ‘uitverkoop’ van onze normen en waarden, antwoordde Baudet: ‘Een ontmoedigingsbeleid voeren. Immigratie uit moslimlanden stoppen, geen moskeeën meer bouwen en geen islamitische scholen meer stichten.’

Baudets sympathie voor het christendom is vooral die van een intellectuele buitenstaander, zo bleek in De Tafel van Tijs: ‘De kern van het christendom is vrije gewetensvorming.’ Of in het RD: ‘Het christendom heeft de waarheid over de mens ontdekt. Het christendom is de belangrijkste morele ontwikkeling in de wereldgeschiedenis. God offert Zijn Zoon voor onze zonden. Wij hebben de moord op Jezus op ons geweten, omdat we niet in staat waren voorbij onze eigen kaders te denken. Als je dat tot je door laat dringen, word je gedwongen de ander als gelijke te zien.’

Hoog-theologische taal wordt direct gevolgd door een stevige relativering. ‘Tegelijk zeg ik: het is voor mij niet letterlijk waar wat er in de Bijbel staat. Maar dat vind ik niet zo relevant.’ Baudet noemt zich niet voor niets een ‘seculiere cultuurchristen’. En dat merk je aan alles. En dat is geen compliment.

Superieur

Baudet is niet de enige politicus die probeert de christelijke kiezer te paaien door met het christendom te flirten. Geert Wilders spreekt als sinds jaar en dag over de ‘joods-christelijke traditie’ die verdedigd moet worden tegen buitenlandse indringers, lees: moslims. Het vreemde is dat Wilders niet goed in staat is tot uitdrukking te brengen wat hij nu precies bedoelt met deze term. En dat is ook verdraaid moeilijk, omdat de ‘joods-christelijke traditie’ in verschillende tijdperken verschillende betekenissen had. De term werd echter altijd ingezet om ‘ons’ af te zetten tegen ‘hen’, of het nu ging om fascisten, communisten, of – nu – moslims (Wallet 2012).

Zelfs de SGP maakt zich er op een bepaalde manier schuldig aan, namelijk in haar voortdurend gehamer op haar idee dat verschillende godsdiensten niet gelijkwaardig zijn of zo beschouwd moeten worden. Baudet, Wilders en de SGP zeggen hetzelfde: het christendom is superieur aan de Islam. Zo bepleitte de SGP laatst voor het afschaffen van de gebedsoproep vanaf de minaretten (RTLnieuws.nl, 14-10-16 ). Reden: de overheid moet de islamisering van de publieke ruimte niet in de hand werken. Dat dit rechtstreeks ingaat tegen de grondwet, doet voor de SGP niet zo ter zake. En dat is vreemd, want de partij staat (stond?) bekend  als een sterke staatsrechtelijke partij. Niettemin krijgt de SGP, samen met onder andere de PVV en de VVD, een ‘rode kaart’ van een groep hoogleraren, precies vanwege het uithollen van de rechtstaat (Trouw, 14-02-17 ).

Verleiding

Ik snap dit geflirt van SGP, Forum voor Democratie en PVV wel, om electorale redenen christenen verleiden zich als hefboom tegen de ‘islamisering van Nederland’ te laten gebruiken. Maar ik vind het tegelijkertijd onbegrijpelijk. En wel om drie redenen.

  1. In de eerste plaats is dit gekift tegen de Islam juist contraproductief als je het belang van de christenen in Nederland voor ogen hebt. Dat klinkt paradoxaal, maar dat is het niet.De religieuze vrijheid die jij (als christen) aan een andersgelovige (in casu: een moslim) geeft, is precies dezelfde ruimte die jij als christen voor je eigen traditie kan ‘opeisen’ op het publieke forum (in juridische, maar vooral in morele zin).

    De vrijheid van de ander, is mijn vrijheid, en omgekeerd. Baudet, Wilders en Kees van der Staaij (politiek leider SGP) begrijpen dit principe niet, of het gaat ze uiteindelijk niet om de verdediging van het christendom, maar om de vernietiging van de Islam in Nederland.
  2. Ten tweede zou elke politieke verdediger van de christelijke normen en waarden in Nederland moeten reflecteren op wat dan wel precies de kern is van de christelijke traditie. Wilders komt überhaupt niet uit zijn woorden als het om dit onderwerp gaat. En Baudet komt ook niet verder dan enig gestamel over ‘vrijheid van geweten’ en ‘kinderen weten niet meer wat Pasen betekent’. Die laatste constatering is overigens waar, maar vormt niet het hart van de christelijke traditie.

    Uiteindelijk is de kern van het christendom de liefde, de liefde tot God, je naasten en jezelf (Matteüs 22-35-40). En deze drie horen bij elkaar, zijn consequenties van elkaar. De rest is, om met de beroemde rabbijn Hillel te spreken, uitleg daarvan. Wie niet in staat is het gelaat van de Christus te herkennen in zijn Islamitische zuster of broeder heeft dit gebod niet begrepen.
  3. Ten derde. De heren Wilders en Baudet denken, althans dat is mijn stellige indruk, bij het woord ‘christendom’ niet aan een geleefd geloof zoals dat door miljarden mensen wereldwijd wordt beleden en gevierd, maar eerder aan een set regels en noties zoals ‘tolerantie’ of ‘vrijheid’.  Nu zal ik de eerste zijn om te beamen dat noties als tolerantie en vrijheid kernbegrippen uit het Nieuwe Testament zijn, maar ik vind de religie-opvatting van dit soort politici toch uiteindelijk instrumenteel.

    Het gaat hen niet om de religieuze waarheidsclaim die in elke religie zit, maar om de praktisch-ethische uitvloeiselen ervan, een ‘ethisch christendom’, dat tegelijkertijd al zijn tanden heeft laten trekken door een Verlichtingstandarts. ‘Kom je wel eens in de kerk?’ vroeg Van den Brink aan Baudet in De Tafel. ‘Soms,’ was zijn antwoord, maar nooit voor een viering, altijd min of meer ‘per ongeluk’.

Gelaat

Ik vind het prachtig dat politici zich inspannen om de christelijke traditie en geloof te herwaarderen. Daar is ook grote behoefte aan, zowel in religieus als in cultureel opzicht. Maar niet vanwege het goedkoop binnenharken van christelijke stemmers. En niet om te worden gebruikt als stok om de Islam mee te slaan. Ik wens als christen niet misbruikt te worden om mijn moslimzusters en –broeders af te weren. Ik wens in hen het gelaat van de Christus te zien, die mij wenend aanklaagt omdat ik niet genoeg gedaan heb ‘voor de minsten van mijn broeders en zusters’ (Matteüs 25).

Ik heb gezegd.

Frank Bosman

Frank Bosman

Cultuurtheoloog

Frank Gerardus Bosman is een Nederlandse cultuurtheoloog verbonden aan de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van …
Profiel-pagina
Al 22 reacties — praat mee.