De dood is een scheidslijn tussen nu en vroeger, die we bij leven niet over kunnen gaan, hoe graag we dat ook zouden willen. Soms, onverwacht, ontvang je een teken van de andere kant. Iets gebeurt, de tijd staat even stil of, anders gezegd: er is even geen tijd, geen kloktijd. Zo’n moment wordt een Kairos-moment genoemd.
Bij de oude Grieken vind je twee soorten tijd: de tijd van Chronos, die lineair is, onze kloktijd dus. Maar Kairos, zijn kleinzoon, is de godheid van ‘het juiste moment’. Een speciaal, een beslissend moment. We omschrijven dat soms met ‘De tijd stond even stil.’ Is zoiets toeval? Je kunt het gebeuren op zo’n moment vaak niet verklaren, maar wel betekenis geven, de betekenis die het voor jou heeft…
Omdat mijn computerman altijd klaagt dat er te veel berichten in mijn e-mailaccount staan besluit ik op een morgen met frisse tegenzin daar wat te gaan opruimen. Ik ben een moeilijke opruimer dus besluit ik bij de oudste berichten te beginnen in de hoop meters te kunnen maken. Maar bij de derde e-mail die ik aanklik, gaat het al mis: daar is-ie ineens, Adri, met zijn bericht. Al jaren geleden gestorven, maar toch een oud bericht aan mij, zijn eerste e-mailbericht ooit met de titel: Contact?, gestuurd vlak voor zijn dood.
Hallo Felicia,
Even proberen of wij via de sterren kunnen communiceren.
Groet, Adri.
Wanneer ik een tijdje later het bijzondere Museum Draiflessen in Duitsland bezoek, moet ik aan mijn vader denken. Lang geleden interviewde hij hier in Mettingen de derde generatie Brenninkmeijer voor het boek dat hij zou schrijven. Ook gaf hij lezingen aan de jongste generatie over het familiebedrijf van C&A, genoemd naar de oprichters Clemens en August. In het museum Draiflessen organiseren Corinna Otto en Martin Rudolf Brenninkmeijer al jaren tentoonstellingen, waaronder de serie Geloof, Liefde en Hoop (2019-2020).
Bij mijn bezoek loopt er een tentoonstelling met het thema Liefde. Aspecten van liefde worden in allerlei moderne kunstvormen getoond, waaronder een fotoserie van Duane Michals, De verloren zoon (1982). Daarin kleedt een oude vader zich langzaam helemaal uit om zijn teruggekeerde naakte zoon met zijn kleren aan te kleden. Het ontroert me. Lopend door de hoofdtentoonstelling krijgt liefde hier een diepere betekenis. De Brenninkmeijers vinden religie en sociale bewogenheid belangrijk. Via de tentoonstellingen wil de familie dit uitdragen.
In een volgende ruimte, ontmoet ik de archivaris, die kennelijk op de hoogte gesteld is van mijn komst. Ze laat mij op haar laptop zien dat het resultaat van mijn vaders jarenlange werk hier goed gearchiveerd is. Ik zie zijn naam met de titel van zijn boek staan. Dan klikt ze ergens op die pagina een geluidsbestand aan: ineens klinkt daar in de ruimte de stem van mijn overleden vader, van zo lang geleden, als een teken van liefde van elders. Ik schiet vol en luister.
Veel mensen hebben zulke ervaringen en vertellen erover. Het gebeurt, valt ons toe, zomaar ineens, een Kairos-moment: alles krijgt even een nieuwe betekenis, soms over de dood heen. Als een onverwacht geschenk om te koesteren, vanaf de sterren hierheen gezonden…
Mijn moeder heeft me opgevoed met een straffende god. Dat is heel erg. Ik had het gevoel het nooit goed te doen.
Ik begreep wel wat haar bedoeling was, maar de pijn was er nog altijd, en heel heftig soms.
Tot ik haar gespannen ogen voor me zag. Zij leefde voortdurend in spanning besef ik.
Later, toen ze dement werd, werd haar ooguitdrukking verstard. Ik had zo met haar te doen.