Hebt u wel eens lang in de ogen van een ander gekeken? Niet met een vluchtige blik maar elkaar echt lange tijd aankijken. Dat is niet eenvoudig, bij sommige mensen lukt het niet om dat uit te houden. Als er tussen twee mensen iets negatiefs is, onzekerheid of onbehagen, zal er een wegkijken of misschien wel allebei. Er is vertrouwen en openheid voor nodig om elkaar aan te kijken, en misschien ook liefde voor die of elke medemens.
Marina Abramivic en Ulaj waren geliefden en elk ook kunstenaar, die hun relatie telkens tot onderwerp van hun kunst maakten. Meestal op een confronterende manier, o.a. de keer dat de tentoonstellingsbezoeker alleen tússen hun twee naakte lichamen door naar binnen kon of toen ze zich met hun haren aan elkaar in evenwicht hielden. Hun manifestaties duurden meestal uren of dagen, maar bij de laatste keer in 1988 wandelden zij over de Chinese muur in drie maanden naar elkaar toe. Hun ontmoeting halverwege eindigde in een zware teleurstelling en markeerde het einde van hun relatie én hun gezamenlijke kunstactiviteiten. Vanaf dat moment gingen ze elk hun eigen weg.
In 2010 houdt Abramovic in het Museum of Modern Art in New York een performance: The artist is present. Drie maanden lang zit ze in een zaal achter een tafel. Ertegenover staat een andere stoel waarop een museumbezoeker desgewenst kan plaatsnemen om de beroemde kunstenares een tijdje in de ogen te kijken en zo misschien een bijzondere ervaring te hebben.
Halverwege de eerste dag gaat een man aan de tafel zitten. Als Abramovic haar ogen opent om zich op de nieuwe persoon te richten ziet ze Ulay zitten. Ze hebben elkaar 22 jaar niet gezien en gesproken. Wat zich dan voor de ogen van de toeschouwers ontvouwt is een diepe ontmoeting, waarbij twee mensen elkaar in de ogen kijken en zien. Dat brengt in eerste instantie een reeks van reacties teweeg bij beiden, van verwondering tot aarzeling en ontregeling. Ulay kijkt weg en terug, zij blijft hem aankijken tot haar langzaam de tranen over de wangen beginnen te rollen. Toch blijft haar blik gericht. Uiteindelijk als niemand het meer verwacht geeft ze zich gewonnen en strekt ze haar handen naar hem uit die hij vastpakt. Op dat moment hebben ze elkaars wezen echt gezien, erkend en zijn ze weer verzoend met elkaar.
Een ander in de ogen kijken is dus niet zonder risico, er kan van alles gebeuren. Wanneer het lukt om vrij en zonder oordeel te kijken, kun je misschien meer in de ogen van de ander zien: zijn kwetsbaarheid, haar vraag, zijn stoere onzekerheid, haar zelfvertrouwen, zijn liefde, haar vriendelijkheid of verdriet en nog veel meer. Allerlei waarnemingen dringen zich aan je op, allemaal via die ene niet-oordelende blik. Daarmee verandert de persoon die voor je staat mogelijk van een object in een subject, iemand net als jij en dan herken je misschien een iets andere versie van jezelf.
