In de rij voor de boekenbalie: een moeder legt een voor een de lees- en voorleesboeken samen met haar twee kinderen op de uitleenplaat in de bibliotheek. Achter mij staat in een hoek de wensboom: op kaartjes kunnen ouderen hulp vragen voor klusjes die ze zelf niet meer kunnen. Vrijwilligers die zich opgegeven hebben nemen via de bibliotheek contact op. Een echtpaar op vakantie komt binnen met een vraag over wandelroutes aan de VVV-afdeling hier. Achterin de ruimte zit iemand met een oudere dame te oefenen op internet. Op woensdagmiddag worden taallessen gegeven voor nieuwkomers en is er een reparatiedienst.
De bibliotheek heeft een lage drempel. Kinderen zijn vanuit school gewend er te komen, voor ouderen is hij goed bereikbaar. Geeft de bibliotheek misschien nieuwe toekomstmogelijkheden, in steden, in wijken én in kleine dorpen?
Trend forecaster Lidewij Edelkoort benoemt in een interview wat de functie van de bibliotheek zou moeten zijn: een nieuwe verzamelplaats waar mensen niet alleen kennis delen. Ze noemt het “Een analoge weerslag van het internet”. Een plek waar mensen elkaar ontmoeten, koffie drinken en advies geven, een uitgebreid wijkcentrum waar je ook nog kunt leren, lezen en boeken kunt lenen. Een overdekt dorpsplein.
In veel krantenartikelen en boeken worden al jaren vereenzaming en individualisering in de samenleving aan de kaak gesteld, zeker na corona. In Brussel starten nu voor de jaren 2023-2025 projecten tegen eenzaamheid en sociaal isolement. Kinderen of familie wonen in het buitenland of te ver weg. Mantelzorgers zijn overbelast. De supermarkten bieden alle producten die je kunt bedenken maar geen praatje of herkenning. Ze maken het samenleven anoniem. Ook een kletskassa is geen vervanging van de rol die een buurtwinkel speelt in een wijk of dorp.
Lidewij Edelkoort heeft zich in coronatijd de hoon op de hals gehaald door te zeggen dat corona nieuwe kansen bood op noodzakelijke veranderingen in de samenleving. De wereld, de handel, de overconsumptie, de vakanties werden ineens stilgelegd tijdens de lockdowns. Dat kon dus wel. Mensen ontdekten noodgedwongen andere prioriteiten zoals de natuur, voedselproducten van dichtbij of de lieve aandacht van een buurvrouw. Al tijdens de Tweede Wereldoorlog dacht men dat het helemaal anders zou worden, maar erna wilden mensen zo snel mogelijk alles vergeten en werd de (conservatieve) draad van voor de oorlog weer opgepakt.
Iets soortgelijks gebeurt nu: de rijen op Schiphol waren/zijn eindeloos, de hoeveelheid van (vaak verboden) vuurwerk kon deze jaarwisseling niet op, de CO2 uitstoot is hoger in plaats van lager en iedereen gaat weer skiën in de groene dalen. De wereld gaat open, maar terug op de oude manier. De redenering is vaak: na corona heeft het individu, heb IK eindelijk weer recht op … alles. Maar waar blijft de verantwoordelijkheid voor dat wat wíj gemeenschappelijk en nodig hebben: lucht, de aarde, gezondheid, voedsel, zorg en elkaar? Sire start nu een project om juist daarover in gesprek te blijven: in de familie, in de wijk, in de gemeenteraad ondanks de verschillen tussen al die individuen.
Waar kunnen we elkaar nu ontmoeten, als dat niet meer in de kerk is voor velen, als de digitale snelweg eenrichtingsverkeer blijkt? In een bibliotheek met veel meer taken misschien? Een plaats waar zingevers van verschillende levensovertuigingen misschien ook present zijn? Een bibliotheek als een analoge plaats van uitwisseling zoals Edelkoort die bedoelt, maar dan uitgebreider, met ruimte voor advies, rituelen en de troost van een luisterend oor.
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op 15 januari 2023 en opnieuw geplaatst in het kader van de Nieuw Wij Zomerherhalingen.
