Niet eerder was ik bij het van A tot Z lezen van de Bijbel, waar ik sinds een tijdje weer mee bezig ben, zo geschokt geweest door de manier waarop er over andere volken wordt gesproken. Is God echt een god die onderdrukking, kolonisatie en genocides beveelt?
En dan de opmerkingen over vrouwen, pfff. Al gaat het beide kanten op, vrouwen worden verguisd en hier en daar geprezen. In Spreuken worden zowel wijsheid als verleiding vrouwelijk weergegeven, iets waar mannen tussen kunnen kiezen. Een zelfreflectie van de auteur Salomo? Hij vraagt God om wijsheid en leeft tegelijkertijd met duizend vrouwen.
Ook zijn vader David, de belangrijkste koning in de bijbelgeschiedenis, heeft een bijzondere haat-liefde verhouding met vrouwen en laat zich ‘verleiden’ tot onethisch gedrag. Mannen komen wat dat betreft als aardig beïnvloedbaar over en ik kan mij voorstellen dat raadgevers, in die tijd meestal profeten, hier hun handen vol aan hadden (hadden de makers van de Barbie-film dan toch een punt?).
En dan heb ik het nog niet eens over het ‘gebruiken’ van mensen onder wie vrouwen. Zoals het jonge meisje dat David op zijn oude dag warm moet houden en na zijn dood een speelbal van de zonen wordt, wat weer leidt tot moord. Een serie als Spartacus of Game of Thrones verbleekt wat seks en moord betreft, bij wat er gebeurt aan het hof van de koningen in het eerste testament.
Het irriteert mij mateloos dat dit allemaal in mijn heilig boek staat. Ik wil niet geïnspireerd worden door verhalen over moord, sex, kolonisatie en slavernij. Waar is het mededogen, de liefde en de genade? Onderwerpen die ik vroeger moeiteloos las in al deze verhalen. De zogeheten geestelijke lessen die ik vertaalde naar het leven van alledag… ik zie ze niet meer. Zeker niet voor mijn persoonlijk leven. Het lezen van de geschiedenis van Israel maakt mij chagrijnig en boos. Het is geen haar beter dan de geschiedenis van mijn eigen land. Ik weet dat sommigen zullen denken: duh, eindelijk! En anderen mij wellicht het liefst ontvolgen. Allebei prima, het is namelijk niet zo dat ik dit met mijn verstand niet weet, ik pleit al jaren voor andere woorden dan koninkrijk en heerschappij waar het gaat om het leven met God vanwege de verwijzing naar kolonisatie en onderdrukking van bijvoorbeeld vrouwen. Maar niet eerder was ik zo ontdaan van het lezen van het eerste testament.
Dat brengt me bij het heden. Ik was een paar maanden geleden bij het Bijbellezen in Exodus beland en las het verhaal van de farao van Egypte die bang voor de migranten en hun invloed, bevel geeft om pasgeboren jongetjes te vermoorden. En opeens daagt het mij: wij mensen zijn geen steek veranderd! We zijn nog steeds precies hetzelfde als in die barbaarse tijden van vroeger. Bang! Bang om onze welvaart, macht en positie te verliezen aan die vreemde die al in ons land woont, of aan de grens staat. Het verhaal van kinderen verdrinken in de Nijl om de migrantengroep binnen de perken te houden, klinkt tegenwoordig akelig bekend. En al is het volk Israël het ‘slachtoffer’, niet veel later doen ze in de landen waar ze komen te wonen, precies hetzelfde en dan nog wel in opdracht van God.
Ja, ik ken alle theorieën, voortschrijdend inzicht in wie God is, volken die hun moraal nog aan het ontwikkelen zijn en wat Israel betreft speelt het concept heiligheid, apart zetten om een licht voor de wereld te zijn, ook een rol. En ja, ik weet ook dat straks het tweede testament met liefde, genade en hoop in mijn leesrooster aan de beurt is. Ik geef al jaren les over het feit dat dit uitvloeisels zijn, juist uit dat eerste testament. Maar op dit moment besef ik vooral dat rechten van de mens, of het nou vrouwen, vluchtelingen, lhbti+-ers, ouderen, hulpbehoevenden, mensen met schulden of nakomelingen van tot slaaf gemaakten betreft, met voeten worden getreden.
Daarom raakt het me waarschijnlijk zo. Want het komt zo akelig dichtbij dat het pijn doet als zout in een wond. Ik vermoed dat mijn heilig boek een nieuwe functie krijgt. Niet alleen maar als troost, als gids of schouderklop, maar als bron van irritatie, ontzetting en boosheid. En vooral dat laatste is nogal nieuw voor mij. Benieuwd waar het me brengt, als ik tenminste de moed vind om door te lezen.
Dat mannen makkelijk beïnvloedbaar zijn is niet nieuw, hoor. Natuurlijk horen mannen vaak dat ze drammerig, egoistisch en ongevoelig zijn, maar dat is langs verbale weg. Non-verbaal zijn de signalen die je als man tientallen keren op een dag krijgt dat je eigenlijk een doetje bent, een sukkel die met een paar trucjes voor ieder karretje kan worden gespannen.
Als de bijbel kan helpen bij het (wederzijds) uitspreken van de irritatie, ontzetting en teleurstelling die die hiermee samenhangt, dan komen we vast verder. Ik zie morgen de film Barbie, dus wie weet wat dat nog oplevert.