Opmerkelijk is dat we met dementerenden moeite hebben en met baby’s niet. In het laatste geval, zo wordt gezegd, is er hoop en toekomst. De verwachting is immers dat het kind zich zal ontwikkelen en een volwaardig lid van de maatschappij wordt. Bij dementerenden ontbreekt dat perspectief. Velen geven dan liever de pijp aan Magere Hein: ‘Als ik dement word, geef me dan maar een spuitje’.

Dit geeft een onthutsende kijk op de schrale mensvisie die vandaag domineert. Als je niet meer nuttig bent en je eigen gang kunt gaan, kun je er beter mee stoppen. Alsof een mens alleen iets voorstelt als hij zelf zijn broek aan kan trekken. De cultuur wordt hier verslonden door de natuur. Dieren laten immers hun oude en zieke soortgenoten achter ten prooi aan de wolven. Zoals ook de oude Romeinen hun bejaarden naar buiten brachten om die aan de gesel van de elementen over te laten. Pas met de komst van het christendom ontstond het besef dat elk mens, zonder uitzondering, recht op zorg heeft.

In onze kijk op dementie komt scherp aan het licht hoe we omgaan met mensen die volgens ons niet bijdragen aan de maatschappij. We sluiten de grens voor vluchtelingen omdat die onze sociale voorzieningen zouden belasten. Allochtone jongeren krijgen weinig hulp om zich te ontwikkelen in een baan. Misdadigers geven we nauwelijks de kans om na hun straf een nieuw begin te maken.

Wat hebben al deze mensen gemeenschappelijk? Dat ze nog weinig zelfstandig zijn en een beroep doen op onze hulp. In onze postchristelijke samenleving kunnen we daar niet mee omgaan omdat we begoocheld zijn door de illusie van autonomie. De diagnose alzheimer is dan het ergste wat je kan overkomen (en ook opgroeien in een achterstandsgezin, of vluchteling zijn). Ja, iets goeds kunnen zien in de zware opgave die dementie heet, is in ons land een van de laatste taboes zoals ik onlangs heb gemerkt in een discussie in dagblad Trouw.

In mijn werk als geestelijk verzorger in een verpleeghuis zie ik dat dementie vaak moeilijker is voor de naaste omgeving dan voor de zieke zelf die meestal vredig in zijn of haar stoel zit. Hoe komt dat?

Levend in de illusie van autonomie, weten we ‘deep down’ wel dat die een leugen is. Mensen die openlijk afhankelijk zijn van hulp beleven we daarom als confronterend; ze roepen onze angst en afkeer op. Pas als we beseffen dat ook wij fundamenteel afhankelijk zijn – te beginnen van de zuurstof om ons heen en uiteindelijk van God – kunnen we er echt zijn voor mensen die een beroep op ons doen.

Dan ontdekken we dat zij ons dichter bij de waarheid van onszelf brengen, dichter bij de bron van compassie en een besef van verbondenheid en zin. Dit is een paradox: hoewel dementerenden weinig mogelijkheid meer hebben om zich te ontwikkelen helpen zij, in hun beroep op zorg, ons tot ontwikkeling te komen. Hulpvragers helpen ons.

Dat is hun onvervangbare bijdrage aan de samenleving.

jjsuurmond 2023 – kopie

Jean-Jacques Suurmond

Publicist

Jean-Jacques Suurmond is pastor, coach/supervisor en publicist. Van hem verscheen eind 2022 een vertaling en bewerking van de klassieker …
Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.