De kerk moet zich uitspreken voor volledige inclusie van transvrouwen

Ook confronteert de vraag naar wie een vrouw is ons met het gegeven dat een harde binaire scheiding tussen slechts twee genders niet bestaat. Dat betekent dat we ons niet slechts alleen uit kunnen spreken voor vrouwen in ‘het ambt’, maar ons tegelijkertijd ook uit moeten spreken voor een ‘inclusief ambt’ onafhankelijk van genderidentiteit. Want waarom zouden we ons hard maken voor vrouwen in het ambt als we daarmee tegelijkertijd mensen die zich identificeren als a-gender, niet-binair of gender-queer uitsluiten?

De ambtsdiscussie is eveneens beladen: want wie heeft het recht om te bepalen wat een ‘ambt’ is en wie daarvoor in aanmerking komt? Hoe komt het dat de ambtsstructuren juist in de christelijke gemeentes drager zijn geweest van patriarchale structuren? Is het ‘ambt’ in de netwerksamenleving een structuur uit lang-vervlogen tijden of is het mogelijk om op een nieuwe en zinvolle wijzing invulling te geven aan leiderschap?

In mijn vorige twee artikelen stond ik voornamelijk stil bij evangelisch feminisme en de noodzaak om binnen de evangelische beweging zich uit te spreken voor de volledige inclusie van vrouwen binnen de gemeente. Binnen deze beweging speelt de vraag naar het ambt minder, maar juist op het protestantse erf is de discussie over vrouwen onlosmakelijk verbonden met het kerkelijk ambt.

In dit artikel ga ik nu verder in op de argumenten voor volledige inclusie binnen protestantse geloofsgemeenschappen voor iedereen die zich niet als ‘man’ identificeert. Ik voer dit gesprek graag breder dan de focus op de woordverkondiging die verbonden is met het ambt, maar wil juist in deze bijdrage de nadruk leggen op de bediening van het avondmaal.

Het gezamenlijk vieren van de maaltijd van de Heer als funderende geloofspraktijk wordt gekenmerkt door een grote bandbreedte aan betekenissen die ons bepalen bij de reddende aanwezigheid van Christus door zijn dood en opstanding. Als polyvalent symbool van de concrete aanwezigheid van God in ons leven verbindt het ons met de schepping en de aarde en met de voleinding en het koninkrijk, en het concrete dagelijkse leven wat geleefd wordt tussen de tijden.

Een tijd geleden was ik te gast in een gemeente waar de maaltijd gevierd werd met drie verschillende soorten brood: matzes, een paasstol en roggebrood. De matze symboliseert de verbondenheid met Israël en Gods reddende handelen in de geschiedenis. De paasstol is het brood van de opstanding, beeld van het leven in overvloed. En het roggebrood, stug en rauw, is beeld van de weerbarstigheid van het dagelijks leven, en tegelijkertijd belijdenis van Gods aanwezigheid in het lijden. Deze drie vormen van het delen en breken van het brood bepaalden voor mij de rijkdom die aanwezig is in de maaltijd van de Heer en die in verschillende contexten verschillende betekenissen kan krijgen.

Wat betekent het dan voor vrouwen en niet-binaire personen als zij uitgesloten worden van het uitdelen van deze gaven, deze diverse gaven die spreken tot ons in onze concrete levensomstandigheden? De crux zit ‘m mijns inziens in het gebaar, het symbool van het uitdelen: in de maaltijd van de Heer vieren we de genade die tot ons is gekomen, genade op genade, de gift van de onvoorwaardelijke liefde. We mogen doorgeven van wat we ontvangen hebben.

De gezamenlijke maaltijd maakt ons als zeer diverse christenen één lichaam van Christus, waarbij we belijden dat er in Christus geen man is en geen vrouw, geen slaaf en geen vrijgeborene, geen Jood en geen Griek. Op grond van welk argument zouden vrouwen en niet- binaire personen dan uitgesloten mogen worden van het uitdelen van de gaven? We belijden immers dat wij niet zelf, uit eigen beweging, de gaven uitdelen, maar dat Christus de gever is, en ons als gasten aan zijn tafel nodigt.

Het avondmaal is bij uitstek een maaltijd die grensoverschrijdend is, omdat er een nieuwe gemeenschap gevormd is die de aanwezige uitsluitingsprocessen in de maatschappij kritisch aan het licht brengt. Juist omdat het lichaam van Christus ongedeeld is, mogen wij niet doorgaan dit lichaam op te delen en andere genders dan de mannelijke uitsluiten van het uitdelen van de gaven. Het is niet voor niets dat Paulus zo stellig ageert in 1 Korinthe 11 tegen praktijk van de vieringen in Korinthe: rijken waren dronken en volgepropt en de armen hadden honger. Op die manier loopt de eenheid van Christus gevaar en worden juist de scheidslijnen die lopen in de samenleving ook in de christelijke gemeenschap versterkt.

Door de kwestie van ‘vrouw’ en ‘ambt’ als het ware op deze manier te deconstrueren komt er ruimte voor een minder massieve benadering van deze begrippen: het is uiteraard niet de bedoeling dat door op te komen voor de rechten van vrouwen in de kerk andere groepen juist naar de marge gedrongen worden. Door de focus te richten op het belang van de maaltijd van de Heer wordt duidelijk hoe ernstig op dit moment de uitsluiting van zo’n groot deel van het lichaam van Christus is.

Kernbegrippen van de christelijke traditie staan op het spel als het Avondmaal vereenzelvigd wordt met alles wat mannelijk is en daarbij zo’n groot deel van het lichaam van Christus geweigerd wordt om uit te delen van de genade ontvangen in Christus zelf.