De leugens van de macht: waar is de empathie gebleven?

Onze wereld is een wereld waarin we elkaar niet in de ogen kijken, maar waar onze meningen over elkaar heen gillen op X, waar we elkaar laten vallen in de openbare arena.

Ik wilde deze column niet weer over de macht en de leiders van de wereld laten gaan. Nee, ik had het kunnen hebben over andere, meer persoonlijke thema’s. Over de universele familiespanningen die altijd weer opduiken tijdens Eid, een traditie die binnen elke gemeenschap lijkt terug te keren. Of ik had kunnen schrijven over hoe ik, door de steeds toenemende spanningen, mezelf heb verdiept in literatuur die de andere kant van het verhaal vertelt, de kant die vaak wordt gemeden. Ik had zelfs kunnen schrijven over die keer dat ik, tijdens mijn wandelvakantie aan de andere kant van de wereld, werd gebombardeerd tot lid van de moslimbroederschap door, jawel, een Nederlander. Bizar, maar toch gebeurt het.

Maar nee, wat me nu echt bezighoudt, is de vraag die al een tijdje in mijn hoofd blijft spoken: Wat is er gebeurd met de empathie en het verantwoordelijkheidsgevoel van onze machthebbers? Wat is er gebeurd met de boodschap van hoop en verbinding? Het gedrag van de mensen die ons zouden moeten inspireren, het lijkt zo onnatuurlijk, zo gekunsteld, dat ik – en vele anderen met mij – in onze zoektocht naar een verklaring, vervallen in de makkelijkste en meest verontrustende verklaringen: de complottheorieën. Want hoe verklaar je anders het gedrag van mensen die steeds hoger op de machtspiramide komen?

Ik wil ze gewoon door elkaar schudden, die machthebbers. Ik wil ze aankijken en vragen: Waarom? Wat hebben de zwakkeren onder ons, de vluchtelingen, de armen, de andersdenkenden, de mensen die kiezen voor hun eigen pad, hun eigen religie, hun eigen liefde, hun eigen lijf, gedaan om zoveel haat op te wekken? Wat rechtvaardigt het feit dat zij steeds in de verdomhoek worden gezet, keer op keer? Wat hebben zij gedaan om zo uitgesloten, onderdrukt en gemarginaliseerd te worden? Dit is een oprechte vraag, en tegelijkertijd een noodkreet aan degenen die het antwoord weten. Want iemand, iemand moet ons kunnen uitleggen hoe het zover heeft kunnen komen. Wat is er mis gegaan in een wereld die ooit zo vol potentie leek? Waar is de hoop gebleven?

De haat die nu zo veel mensen treft, lijkt niet meer uit te leggen. Het voelt alsof we zijn beland in een tijdperk waarin empathie en zorg voor elkaar zijn vervangen door cynisme, wantrouwen en een constante strijd om wie het hardst kan schreeuwen. Wat is er zo verschrikkelijk aan mensen die anders zijn, die niet in hetzelfde vakje passen als jij? Wat is er zo verkeerd aan een samenleving waarin we elkaar niet alleen accepteren, maar ook respecteren?

Het voelt alsof de machthebbers met hun woorden en daden niet alleen de hoop van hun eigen volk ondermijnen, maar ook die van ons allemaal. Ze blijven in hun ivoren torens zitten, compleet onbereikbaar voor degenen die ze zouden moeten dienen. En we blijven achter, op zoek naar antwoorden, naar een verklaring die we maar niet lijken te krijgen. Het enige wat we nog horen, zijn de leugens die worden gesmeed en de leugenaars die we niet kunnen ontwijken.

En zo blijft de vraag onbeantwoord: Waarom? Waarom kunnen we niet gewoon samenleven, in vrede, in hoop, in verbinding? Wanneer komt de tijd dat de leiders van deze wereld weer zullen gaan staan voor de waarden die we ooit dachten te delen?