Als je terugkomt lijkt alles hetzelfde als voor je wegging. Wij wonen weer in ons huis van weleer, ik doe mijn boodschappen in dezelfde winkels, de omgeving is vertrouwd, je stapt als het ware zo je oude vertrouwde leven weer in.
Maar dat is verraderlijk, want dat alles er hetzelfde uitziet, betekent niet dat het hetzelfde gebleven is. Er is wel veel veranderd.
Ikzelf natuurlijk: vijf jaar ouder (en wijzer?) geworden. Maar ook in die zo herkenbaar overkomende Nederlandse samenleving is er heel veel veranderd. Zo komt het op mij over dat de breuklijnen die door de samenleving lopen, veel dieper geworden zijn.
Breuklijnen tussen arm en rijk, hoogopgeleid en laagopgeleid, verschil in etniciteit, religie en cultuur. Het komt op mij over alsof al die breuklijnen in de samenleving nog eens flink benadrukt moeten worden in het politieke en maatschappelijke debat, alsof het een positieve ontwikkeling zou zijn. Verontrustend.
Nu ik alweer een paar maanden terug ben, neem ik echter ook een andere ontwikkeling waar, die mij eerder niet was opgevallen.
Meer dan vijf jaar geleden het geval was, lijken mensen lokaal in hun provincies of gemeentes zelf het heft in handen te nemen onder het mom: “Ze zoeken het maar uit daar in Den Haag of Brussel, we regelen het hier zelf wel”.
Sowieso is er een sterkte tendens waar te nemen van alles zelf regelen, dat is te zien aan het succes van Airbnb en Uber, maar inmiddels gaat het verder dan dat. Mensen die bewuster willen consumeren organiseren kledingruil events, rondom zorgvragen wordt er door groepen maatwerk georganiseerd en geleverd, om een paar voorbeelden te geven. Zo ontstaan er nieuwe vormen en netwerken, we zouden het burgerdemocratie kunnen noemen.
Ik denk dat dit ook beter past bij deze tijd van mondige en zelfredzame burgers. De tijd van politici die wisten wat goed was voor de mensen, noem het ‘top-down politiek’, is voorbij.
Maar aan dat zelf het heft in handen nemen zit ook een andere kant. Meer en meer mensen lijken het gevoel te hebben geen zeggenschap meer over hun leven te hebben. Ook zij hebben lak aan economische en politiek elites in Den Haag en Brussel, die zich niets van hen aantrekken en geen idee hebben, zo ervaart men dat, van hun leven en zorgen van alledag. Deze mensen zoeken geen oplossingen door alternatieve netwerken te beginnen, maar trekken gele hesjes aan en gaan, uit machteloze woede, de straat op.
Door mijn jaren in Hong Kong, waar ik de razendsnelle ontwikkelingen in China van binnenuit heb meegemaakt, ben ik mij er zeer van bewust hoe snel onze wereld verandert. Eerder dan we denken bewonen we straks deze planeet met 10 miljard mensen. Hoe gaan we die voeden en hoe zorgen we ervoor dat we vredig en op basis van respect met elkaar om kunnen gaan? Dat zijn de grote vragen waar we voor staan.
In China heb ik begrepen hoe urgent het is, dat we op zoek gaan naar antwoorden op deze vragen. En dat de antwoorden op die vragen niet gevonden kunnen worden in het terug verlangen naar vroeger, zoals sommige politici in het Westen -en ook hier in Nederland- ons willen doen geloven.
China doet dat heel goed, er wordt haast gemaakt met belangrijke transities, zoals het invoeren van nieuwe manieren van produceren en consumeren en het vinden van bronnen voor hernieuwbare energie.
Ik vind het schokkend dat politici hier in Nederland ongegeneerd verkondigen dat de vragen waar we voor staan, zoals klimaatverandering, niet bestaan. En dat oplossingen gevonden kunnen worden in een terugkeer naar het verleden, naar het tijdperk van de gulden en van vóór de Europese Unie, want vroeger was alles beter.
Vroeger komt niet terug.
Als wij, ons blind starend op het verleden, niet serieus werk maken van die noodzakelijke omslagen in de manier waarop we onze economie en samenleving organiseren, ziet de toekomst er niet best uit. Dan worden we als Europa volledig ingehaald door landen als China en India. Landen die, alleen al door het feit dat twee derde van de wereldbevolking daar woont, een groot gewicht in de wereld schaal leggen.
Daarom staat er veel op het spel bij de verkiezingen van woensdag 20 maart.
Natuurlijk gaat het ook om de regeerbaarheid van het land, vanwege het aantal zetels dat de coalitie straks in de Eerste Kamer zal hebben. Maar ik denk dat het belangrijkste signaal dat wij als burgers nu kunnen afgeven is, welke kant we op willen met ons mooie en bevoorrechte land: naar het verleden of naar de toekomst.
De keuze is aan ons op 20 maart.
De toekomst ligt niet in het verleden.
