“Wat kan een mens zich beter wensen dan vrijheid in overvloed? Niets zo lijkt het. Maar wie beter kijkt ziet dat velen van ons niet overeind blijven in een overvloed aan voedsel, consumptieartikelen of keuze mogelijkheden.” Zo begint de filosoof Marli Huijer haar nieuwe boek Discipline, overleven in overvloed. Regelmatig sporten, voldoende slaap, gezond eten, je afspraken nakomen. Voor een lang en succesvol leven is discipline nodig.
Het punt is dat discipline je al in je kindertijd moet worden bijgebracht. Het is van belang dat opvoeders het goede voorbeeld geven en grenzen stellen, schrijft Huijer. Eenmaal volwassen leer je discipline maar moeizaam aan. Tegelijkertijd, en daarmee spreekt ze zichzelf tegen, is discipline nauw verwant aan de persoonlijkheidseigenschap gewetensvolheid. Iemand die in aanleg gewetensvol, consciëntieus is, maar van huis uit geen zelfdiscipline heeft meegekregen, zal ook nog op latere leeftijd makkelijker de nodige zelfdiscipline aanleren.
De baten van zelfdiscipline kunnen aanzienlijk zijn. Volgens de socioloog Max Weber (1864-1920) was het grote maatschappelijke succes van de protestanten aan het einde van de negentiende eeuw te danken aan hun cultuur van soberheid en uitzonderlijke zelfdiscipline. Veel vaker dan anderen waren ze bijvoorbeeld directeur van een onderneming of bezaten ze kapitaal.
Maar met het verdwijnen van de disciplinerende invloed van de kerk, hebben de protestanten hun voorsprong verloren. Een nieuwe elite is ontstaan van families waarin discipline een belangrijke leidraad is. Kinderen afkomstig uit deze gezinnen leren dat je door zelfbeheersing en hard werken controle en dus macht kunt verwerven. Buiten deze elite is de gebruikelijkheid van discipline een stuk minder. Veel jongeren groeien op zonder voorbeelden van discipline in hun omgeving; het lukt hen daarom niet een maatschappelijke positie te veroveren.
Hoe kun je de kloof in onze samenleving tussen mensen met veel en weinig zelfdiscipline overbruggen? Volgens de socioloog Norbert Elias (1897-1990) zijn de elite en de onderlaag in een voortdurende strijd verwikkeld. De minder gedisciplineerde onderlaag gebruikt integratie en assimilatie om op de maatschappelijke ladder te stijgen. Maar zodra de onderlaag de bovenlaag te veel raakt, zondert de laatste groep zich af in elite-instituten als university-colleges en categorale gymnasia waar de discipline vervolgens nog verder wordt aangescherpt.
Tegelijkertijd is binnen de onderlaag een tegentendens gaande. De zogenaamde celibrity-cultuur, een term van de socioloog Dick Pels, heeft weinig boodschap aan discipline. De tv-persoonlijkheden Barbie en Jokertje uit de serie Oh Oh Cherso werden zelfs beroemd vanwege hun gebrek aan discipline. Ze willen helemaal niet integreren of assimileren. En in plaats dat de onderlaag verlangend naar boven kijkt zoals in de theorie van Elias het geval is, trekt een deel van de bovenlaag op cultureel gebied steeds meer naar de onderlaag toe, ze volgen dezelfde mode en luisteren naar dezelfde muziek.
Ook is er het groeiend aantal te dikke mensen – het symbool van disciplinegebrek bij uitstek – dat zegt tevreden te zijn met hun gewicht. Mannen met een buikje blijken volgens onderzoek zelfs gelukkiger dan mannen met een gezond gewicht.
Maar echt positief is deze emancipatie van de onderklasse niet te noemen. Ongedisciplineerd leven, te veel eten en of drinken leidt uiteindelijk tot een slechte gezondheid en levensverwachting, schrijft Huijer. Een van de oplossingen van het probleem van disciplinegebrek is een wijkproject ‘waarbij een geïntegreerde aanpak door scholen, ouders, buurtbewoners, lokale middenstanders en vele anderen kinderen weerbaarder maakt tegen de overvloed’.
Een andere oplossing komt vanuit de technologie. Een app die je waarschuwt voor ongedisciplineerd gedrag zoals te laat naar bed gaan of koopverslaving.
Tegelijkertijd heeft Huijer vanaf de eerste bladzijde van haar boek ook oog voor de dwingende werking van discipline. Een ander discipline willen opleggen is ook zijn vrijheid beperken. Haar lezers roept ze daarom tot slot op kritisch te blijven tegenover iedere vorm van begrenzing en ons steeds af te vragen “of deze bijdraagt aan wat wijzelf en de mensen met wij verbonden zijn onder een goed leven verstaan”.
Klik hier voor de boekgegevens.
Een echte wake up call! Discipline is een spier die getraind moet (blijven) worden. Soms is het lekker om de teugels te laten vieren, want teveel discipline maakt misschien ook star (alles op zijn tijd en plek). Maar te weinig discipline kan zeker tot zelf-sabotage leiden. Bedankt voor deze tekst!
Uiteraard is discipline de basisvoorwaarde om ons vaardigheden eigen te maken. Dat is niets nieuws. Alleen binnen ons onderwijssysteem heeft discipline een ondergewaardeerde status gekregen, het wordt niet voldoende getraind. Dit ten koste van talloze leerlingen die daardoor niet in staat zullen zijn de talloze verleidingen en valkuilen in onze samenleving te weerstaan.