Op 15 oktober 2011 volgde Nederland in de voetsporen van een fors gedeelte van de wereld het Occupy-protest, waarin men belangrijke plekken in o.a. Amsterdam bezette om te demonstreren tegen hebzucht.
Vanaf de aanzet van het protest tot de ontruiming van het kamp hebben de DocWerkers (Aliona van der Horst, Fabie Hulsebos, Suzanne Raes, Hens van Rooy, Sanne Rovers, Mario Steenbergen en Yan Ting Yuen) bijna dagelijks beelden geschoten. Het resultaat is deze documentaire waarin we vier occupiers van het eerste uur volgen. We zien hoe ze bouwen aan hun kamp en hun boodschap, hoe ze proberen om te gaan met veiligheid hygiëne en hoe ze te maken krijgen met ruziezoekende studenten.
Het mooiste stuk is nog wel hoofdpersoon Rick die met een CDA-politica wil discussiëren over de financiële systemen in Leviticus en dat Occupy toch een stuk netter protesteert dan Jezus deed. Heerlijk!
Aan de hand van de ervaringen van deze vier hoofdpersonen zijn we getuige van het energieke en sympathieke begin van het protest tot de sluimerende aftakeling maanden later: “Op een gegeven moment hadden we een vergadering van veertien personen,” vertelt Rick tegen het eind van de documentaire, “daarvan waren zeven occupiers van het eerste uur en zeven zwervers.”
Daarin ligt meteen de boodschap van de documentaire. Er was een negatieve invloed van randfiguren en drugs en alcohol. Maar deze invloed werd door de media echter enorm uitvergroot. “De media criminaliseerde ons,” zegt Rick, “de boodschapper wordt afgeschoten en afgedaan voor junk of zwerver. Als je de boodschapper afschiet hoef je minder naar de boodschap te luisteren.”
Don’t Shoot the Messenger
De beelden dat de bezemwagens van de gemeente het kamp nog aan het schoonvegen zijn en een serveerster van het naburige café die bijna triomfantelijk een bord het plein op sleept – Het café is open! – zorgen dat ik me vies voel. Een treffender beeld van de overwinning van commercie op idealisme is bijna niet voor te stellen.
De documentaire geeft de de volle negentig minuten het gevoel dat je erbij bent. De documentaire zit de beleving totaal niet in de weg, en dat is denk ik het beste dat een documentairemaker kan wensen. Zo ben ik er toch nog een beetje bij, van de eerste optimistische energie van het protest – Wij gaan de wereld veranderen! – tot aan het machteloze gevoel bij de aftakeling, door drank, drugs en randfiguren.
Maar waarom was ik eigenlijk niet bij Occupy?
Elke, een andere hoofdpersoon uit de documentaire sprak over mensen die cynisch aan de zijlijn staan: “Als we durven dromen en durven geloven kunnen we een culturele omslag teweegbrengen.”
De beweging is het product van de maatschappij waar ze tegen ageert, maar ze heeft die maatschappij ook nodig om zich uit te drukken. Onderstaande foto geeft, wat cynisch, die spanning goed weer. Het laat zien hoe afhankelijk wij zijn van waartegen we protesteren.
En hoe goed zijn we eigenlijk op de hoogte van de supercomplexe financiële realiteit? Joris Luyendijk zegt in de NRC van 8 augustus 2013 daarover:
“Stel je voor dat mensen het verschil niet kenden tussen ‘coalitie’ en ‘oppositie’, ‘regering’ en ‘parlement’, ‘premier’ en ‘minister’. Dat zouden primitieve discussies worden over politiek, nietwaar? Welnu, rond ‘de financiële sector’ zitten we ongeveer op dit niveau.
Althans ik. Voor dit onderzoek had ik als kwaliteitskrant lezende doctorandus geen benul van hoe zakenbanken verschillen van huis-tuin-en-keukenbanken. Dat banken maar een beperkt deel van de financiële wereld uitmaken, of wat de rest uitvoert en hoe die activiteiten mijn leven verregaand beïnvloeden.”
De financiële systemen waartegen Occupy ageert zijn zo enorm complex dat de boodschap “We moeten eerlijker delen” vergelijkbaar is met “We moeten gewoon een beetje lief tegen elkaar doen” in een vredesprotest.
En toch, omdat er ik door Don’t Shoot the Messenger toch een beetje bij was, is mijn scepsis een flink stuk afgenomen. Het citaat van de Sloveense filosoof Slavoj Žižek raakte me bijzonder: “Het probleem is niet zozeer individuele hebzucht of corruptie, maar een systeem dat aanzet om hebzuchtig te zijn”.
Het is doodzonde dat een sympathiek protest tegen hebzucht uiteindelijk ten onder ging aan gulzigheid en woede.
Don’t Shoot the Messenger gaat in première op het Nederlands Film Festival in Utrecht en zal daarna breed beschikbaar worden gesteld.
Bovenstaande foto werd gemaakt door Rob Alving.
