Het zaaltje zit bomvol, laatkomers moeten staan en verspreiden zich over de ruimte. Het publiek is bijzonder gemengd: drie en een halve generatie (de oudste aanwezige komt uit 1926, de jongeren uit de jaren ’90) in alle kleurschakeringen zit in de zaal. Er had gemakkelijk meer publiek op af kunnen komen want de tijd is rijp voor een gesprek over dit onderwerp. Maar de redacteuren van het boek, Philomena Essed en Isabel Hoving (zie foto), kozen bewust voor een bescheiden opzet, zodat publieksparticipatie ook echt plaatsvindt. En dat gebeurt.
Nederlands hiaat
De publicatie Dutch Racism is ‘long overdue’. In Nederland is een groeiende behoefte aan een vocabulaire waarin reflectie, analyse en terminologie duiding geven aan racisme in ons land. Want er is nauwelijks sprake van een raamwerk over het denken over racisme binnen Nederland. In haar introductie licht Essed dat hiaat toe. Vanaf de jaren ’90 constateert ze een neerwaartse spiraal in het denken over ras, waardoor een raamwerk nooit tot wasdom is gekomen. Ze noemt de morele superioriteit, de claim op onschuld, het Nederlandse ‘recht op dankbaarheid’ (van de ‘Ander’) en etno-nationalisme als typisch Nederlandse barrières. Ook is er nauwelijks sprake van morele verontwaardiging.
Het publieke debat
Hoving en Essed steken de hand ook in eigen boezem en dat is prijzenswaardig: ze geven toe dat academici in de geesteswetenschappen niet succesvol zijn geweest in het agenderen van dit onderwerp. Het publiek is het daarmee eens, zo lijkt, en onderzoeker Patricia Schor van de Universiteit Utrecht benadrukt in het vragenrondje nog maar eens dat er autoriteiten missen in het publieke en maatschappelijke debat. Hoving geeft toe er moeite te hebben om eventueel bij Pauw en Witteman te moeten verschijnen. Maar het is wel nodig, volgens diverse mensen in het publiek.
Typisch Nederlands?
Hoving verklaart het gebrek aan Nederlandse aandacht aan de hand van een aantal facetten: de koppeling van racisme aan de Tweede Wereldoorlog en extreemrechts, het verloochenen (in plaats van ontkennen) van het bestaan van racisme en het door Sjoerd de Jong geïntroduceerde fenomeen spijtwraak, wat duidt op witte Nederlanders die wraak nemen op hun eerdere positie van ‘doorgeslagen’ tolerantie uit de jaren 70/80. ‘We’ laten ons niet meer in een hoek zetten en degenen die ‘ons’ wijzen op tekortkomingen zoals racisme, ‘die kunnen het krijgen’.
Het publiek reageert met vragen, sharings en aankondigingen: de Radar conferentie op 21 maart en de demonstratie op 22 maart tegen racisme. De zaal stuitert, de zaal luistert, de interactie is inspirerend, en de borrel een reünie.
Hulde aan de redacteuren en alle auteurs: het boek is af. Hoe nu verder? Er is veel te bespreken. Zijn we daar klaar voor? Welke inzichten verschaft dit boek ons allemaal? Dutch Racism is hopelijk vooral een startpunt.
