Samenleven behelst samen ademen, zo herinnerden we ons in 2020. Vanaf het moment dat het coronavirus in Nederland landde, werd onze adem potentieel besmettelijk. Samen ademen werd gevaarlijk en fysiek afstand houden het nieuwe abnormaal. De gevolgen voor ons dagelijks leven zijn nog altijd groot. Zonder alternatief levert noodgedwongen werkloosheid allerlei problemen op. Zoals toenemende dakloosheid en honger. Sommige landen namen verantwoordelijkheid door hun bevolking noodhulp te bieden, andere landen hadden die mogelijkheid niet, of maakten andere keuzes.
Wereldwijd begonnen mensen in de publieke ruimte afstand te houden en een filter op hun adem te zetten, om te voorkomen dat anderen de adem zou worden ontnomen. Een vorm van solidariteit die anoniem blijft. Want je kunt nooit weten wiens ziekenhuisopname wordt afgewend dankzij jouw gedragsverandering. Wetenschappers schatten dat dankzij alle coronamaatregelen alleen al in Europa miljoenen doden zijn voorkomen. Onze gemeenschappelijke inspanningen zijn dus allesbehalve vergeefs. ‘We are accidents waiting, waiting to happen’, zingt Thom Yorke in het nummer There There. En dit jaar vonden natuurlijk te veel ongelukken plaats, maar er werden gelukkig óók ontzettend veel ongelukken voorkomen. Dikwijls door in ons dagelijks leven wezenlijk rekening te houden met andermans bestaan.
Samenleven behelst in elk geval rekening houden met andermans ademhaling. Niet alleen corona bracht dit in herinnering. Ook de dood van George Floyd en door klimaatopwarming aangewakkerde bosbranden wezen daar op. Maakt 2020 duidelijk dat samen ademen iets is dat je kunt (ver)leren? Waar op aarde zit in toenemende mate de ademnood en waarom? De menselijke ademhaling is cyclisch – we ademen in en weer uit. Maar een maatschappij die almaar groeit, die zichzelf steeds verder volzuigt, ademt die eigenlijk nog wel?
Wat is ervoor nodig om méér samen te leven op de planeet die wij allen met elkaar delen? We staan aan het begin van een uitdagend decennium, een tijdperk dat om moed en hoop vraagt. In de laatste maanden van 2020 werd duidelijk dat de enorme inspanningen om vaccins te ontwikkelen hun vruchten begonnen af te werpen. In Nederland staat de deur van de hoop weer voorzichtig op een kier. Wat op het gebied van vaccinontwikkeling kan, moet ons nu ook gaan lukken op de gebieden van klimaatverandering, racisme en pandemiepreventie.
Wayne Coyne zingt in A Change at Christmas dat als hij de tijd zou kunnen bevriezen, hij een moment rond kerstmis zou kiezen. Mensen onthullen rond die periode vaker hun ware potentie, hebben veel sympathie voor wie het slecht getroffen heeft. ‘And the world embraces peace and love and mercy/Instead of power and fear.’
Natuurlijk weet ik net als Coyne dat het vasthouden van zo’n kerstgevoel lastig is. Toch wil ik mijn verlangen naar een betere wereld verlengen. De grootste maatschappelijke uitdagingen vergen immers een lange adem en het is nóóit te laat voor een wereldwijd samenleven, zoals tijdens de mooiste momenten rond kerst in het klein tot uitdrukking komt.
