Een nieuwe zedenwet is niet genoeg

Maar een nieuwe zedenwet is niet genoeg. Het is tijd voor een cultuurverandering, voor een nieuwe hoffelijkheid. Net als ‘preutsheid’ heeft dit woord iets stoffigs, iets oubolligs, totdat we beseffen dat hoffelijkheid van oorsprong een ridderlijke deugd is. Een middeleeuwse ridder boog voor jonkvrouwen en sprak hen hoffelijk aan. Want kracht en beleefdheid sluiten elkaar niet uit, integendeel. Alleen wie sterk in zijn of haar schoenen staat, kan de ander genereus de ruimte geven. Wie daarentegen niet zeker is van zichzelf, kan dit compenseren door een bullebak te worden die verbaal grenzen overschrijdt. Dan heb je ook niet de grootheid om je woorden terug te nemen.

Onze omgangsvormen zijn verruwd. Dit wordt bevorderd door de anonimiteit van de sociale media en de manier waarop politieke debatten worden gevoerd – vaak zonder manieren. Beweerd wordt dat het maar woorden zijn. Zolang je niet oproept tot geweld, zou je alles mogen zeggen. Maar dit getuigt van een erg platte kijk op taal, waarvan elke dichter zal gruwen. Woorden doen iets, dat blijkt al uit de bijbelse term dabar dat zowel woord als daad betekent. Volgens de Nationale Zorggids is schreeuwen en schelden voor kinderen even schadelijk als fysiek geweld. Ik vrees dat ik daar ooit zelf iets van heb meegekregen. Woorden zijn ook daden.

Wie verbaal uithaalt naar een ander, berooft die van zijn menselijkheid. Die wordt gereduceerd tot een ‘heks’ of iemand uit een ‘zandbakland’. Precies zoals bij seksueel grensoverschrijdend gedrag iemand tot slechts een  speeltje, een object wordt gemaakt. Vanuit christelijke optiek gezien is dit zondig, want mensen zijn Gods gelijkenis en dus een mysterie dat niet gereduceerd kan worden tot een beeld. Mensen zijn altijd meer, veel meer, dan een ‘lekker ding’ of  ‘gelukszoeker’.

Wordt dat niet erkend, dan kan onze maatschappij hun bijdrage kwijtraken – zoals seksueel grensoverschrijdend gedrag een laag zelfbeeld kan bewerken waardoor je talenten minder uit de verf komen. Een ander, politiek voorbeeld is Sigrid Kaag die talloze malen ‘heks’ werd genoemd en nu uit ons land is vertrokken. Maar ook mensen die hier blijven, terwijl ze voortdurend horen dat ze op moeten hoepelen, kunnen innerlijk het land verlaten. Ze kruipen in hun schulp en zullen zich minder inzetten voor de bredere samenleving. Zelf geboren uit armoede aan goede argumenten, verarmt grove taal zo ons land en onze cultuur. Woorden doen iets.

Hoffelijkheid, daarentegen, buigt voor het mysterie van de ander die dan een onvermoede bron van rijkdom blijkt te zijn – vaak ook voor zichzelf.