Het is een klassiek gegeven: wat dichter bij huis gebeurt, trekt meer aandacht. Een oorlog in Oekraïne houdt ons meer bezig dan gruwelijk geweld in bijvoorbeeld Soedan. Duurt het lang, dan ontstaat rampenvermoeidheid: het gaat toch niets worden, dus zet er een hek omheen en ga over tot de orde van de dag.
Het rapport dat het Platform Vrijheid van Godsdienst en Levensovertuiging Wereldwijd op 3 april in Brussel presenteerde, wil dat beeld van berusting niet bevestigen. De bescherming van de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging (hierna ingekort tot godsdienstvrijheid) is hard nodig in een turbulente wereld.
De kern van het rapport luidt: ook als conflicten in buurlanden van de Europese Unie alle aandacht vragen, mag de EU haar aandacht voor de bescherming van de mensenrechten niet laten verslappen. Ondanks alle internationale spanningen zien we genoeg mogelijkheden voor effectieve acties, als je tenminste op zoek gaat naar lokale initiatieven. In elk land zijn er initiatieven, van moedige doorzetters vanuit verschillende religies en levensovertuigingen, die zich niet neerleggen bij de status quo, maar zoeken naar verbinding, naar een gezamenlijke toekomst.
Wijsheid
Voor ons rapport hebben we eerst een aantal wetenschappers gevraagd een selectie van 41 landen te maken op basis van de ernst van schendingen van godsdienstvrijheid en de relevantie van die landen voor de EU. Van die landen hebben we er vervolgens zeventien geselecteerd voor praktische aanbevelingen. De onderzoeksdienst van het Europees Parlement heeft de bestaande betrekkingen van de EU met die landen verder uitgewerkt.
Geregeld gaan de aanbevelingen over de toepassing in een aantal landen van religieus bepaald familierecht en de gevolgen daarvan voor rechten van vrouwen en minderheden. De EU moet zich niet branden aan de uitleg van religieuze boeken zoals de Koran of de Bijbel. Ook moeten we ons ervan bewust zijn dat secularisme niet zomaar geëxporteerd kan worden naar vaak diepreligieuze samenlevingen, maar het zou helpen als we in de betrokken landen tenminste een open discussie op gang kunnen helpen brengen.
Onze diplomaten hebben er veel baat bij hun voelhorens uit te steken bij de geloofsgemeenschappen en hun leiders in het land waar zij geplaatst zijn. Dat vraagt ‘religieuze geletterdheid’ van de EU. Je krijg er veel voor terug. In de meeste landen hebben religieuze netwerken een bereik dat veel verder reikt dan dat van diplomaten en kunnen zij meer mensen bereiken voor humanitaire hulp of verzoening dan via diplomatieke weg alleen.
Op de hoogte zijn
De strijd van de moedige mensen die vaak tegen de gangbare overtuigingen in zich inzetten voor de rechten van eenieder moeten westerse diplomaten zich zeker niet toe-eigenen, hoezeer ze die ook – terecht – zouden willen steunen. Het is altijd een delicate balans tussen de wil om steun te verlenen aan mensenrechtenverdedigers en het gevaar voor laatstgenoemden om gezien te worden als instrumenten van westers beleid.
Maar je moet er wel van op de hoogte zijn. Vervolgens kun je de regering van het betrokken land aanmoedigen ruimte te laten voor een dialoog over de spanning tussen de al dan niet vermeende voorschriften van de meerderheidsreligie en de mensenrechten, in het bijzonder de rechten van vrouwen en minderheden. Bovendien kun je gebruik maken van initiatieven van landen als Jordanië en Marokko die voor een dergelijke dialoog zeggen open te staan.
Wat voor het familierecht geldt, geldt ook voor andere onderwerpen: het misbruik van een verbod op godslastering, ruimte voor godsdienstige en niet-godsdienstige minderheden, etc. In ons rapport geven we precies aan voor de zeventien geselecteerde landen wat wél mogelijk is. Brussel kán de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging bevorderen.
Geen doemdenken, maar vooruitdenken. Geen geopolitiek, maar mensenpolitiek.
Lees hier het recente rapport van het Europese ‘Platform vrijheid van godsdienst en levensovertuiging wereldwijd’.
