Het concept van zelfmoordaanslagen dwaalt nu eenmaal telkens opnieuw als een spook doorheen de discussies over moslims en geweld. Al kunnen velen begrijpen dat men soms bepaalde vormen van militair geweld kan goedkeuren, vinden de meesten dat zelfmoordaanslagen totaal geschift zijn.
Er lijkt dan ook een impliciete veronderstelling te bestaan dat enkel dolgedraaide religieuze fanatici zo ver kunnen gaan. De dagelijkse berichtgeving doet daarenboven denken dat niet religie in het algemeen, maar vooral de islam met het fenomeen verbonden is. Of zoals het in Koopmans’ stuk staat:
Zelfs de recente massamoorden en culturele genocide op christenen in het Midden-Oosten hebben er niet toe geleid dat door haatpastoors opgehitste Limburgse extremisten willekeurige moslims opblazen of met vrachtwagens omverrijden.
Ruud Koopmans
Het AD haalde zette dit citaat extra in de verf. Maar hoe ‘islamitisch’ is het fenomeen eigenlijk?
Hoe islamitisch is zelfmoordterrorisme?
Op theologisch vlak is het in elk geval moeilijk om zelfmoordaanslagen in een islamitisch kader te plaatsen. Zoals de belangrijke islamitische geleerde en Cambridge professor Abdal Hakim Murad me ooit zei:
Zelfmoordaanslagen zijn totaal ondenkbaar volgens traditionele islamitische begrippen. Zich laten tatoeëren is al uitgesloten omdat het lichaam heilig is, laat staan dat men zichzelf mag opblazen. Maar de Palestijnen, bijvoorbeeld, stellen dat er geen kalief is, dat niemand in de wereld hen zal helpen en dat de onrechtvaardigheden zich steeds verder zullen zetten waardoor ze zich enkel nog kunnen beroepen op opties die normaal gezien niet te rechtvaardigen zijn. Ze zien het als de enige mogelijkheid in plaats van blijvend het onrecht te verduren dat hen door de Israëli’s wordt aangedaan.
Professor Abdal Hakim Murad
Los van het feit dat zelfmoordterrorisme theologische moeilijk met de klassieke islam te verenigen is, blijkt ‘de islam’ ook sociologisch weinig verklaring te bieden voor het fenomeen. Het uitgebreide onderzoek van iemand als Professor Robert Pape, die alle gedocumenteerde gevallen van zelfmoordaanslagen bestudeerde tussen 1980 en 2009 (en dat zijn er meer dan 2000), laat immers zien dat religie niet de grootste motivatie is van zelfmoordaanslagen. Een grote hoeveelheid zelfmoordaanslagen werd bijvoorbeeld uitgevoerd door seculiere groeperingen zoals de Koerdische PKK in Turkije of de Communistische Partij in Libanon. De seculiere en politiek extreem-linkse Tamil Tijgers uit Sri Lanka waren met 378 aanslagen tussen juli 1987 en november 2008 lange tijd de grote koplopers. Ze deinsden er niet voor terug ook vrouwen op zelfmoordmissie te zenden en zijn, naar verluidt, de uitvinders van de zelfmoordgordel.
De hoofdwortel van zelfmoordterrorisme
Prof. Pape analyseerde zowel de motivaties van de daders als de verschillende contexten waarin ze voorkwamen en kwam tot de conclusie dat vooral buitenlandse bezettingen door grondtroepen de meest consistente verklaring bood. Hoe langer een bezetting duurt en hoe intenser die wordt, hoe meer de zelfmoordaanslagen toenemen. Trekken de troepen weg, dan daalt ook het aantal zelfmoordaanslagen.
Dat kan men bijvoorbeeld goed zien in Afghanistan. Afghaans zelfmoordterrorisme bestond helemaal niet voor 9/11. Ook in de eerste jaren van de militaire operaties, bleef het aantal zelfmoordaanslagen relatief klein. In 2006 zag men echter een plotse toename – wat samenvalt met een structurele verandering in de aanwezigheid van de internationale troepen. In de eerste jaren van de bezetting verbleven de troepen hoofdzakelijk in Kabul. Vanaf 2004 werd het mandaat uitgebreid en spreidden ze zich stilaan uit over grotere delen van het land. Vanaf 2006 bezette men ook steeds grotere gebieden van de Pashtun – die meteen de meerderheid vormden onder de daders. Na 2014 (het jaar waarin men de troepen begon terug te trekken) werd meteen een sterke daling van de aanslagen vastgesteld.
Hetzelfde geldt voor Irak. Zoals prof. Pape schrijft:
Voor de invasie door de Westerse Coalitietroepen in 2003, werd er nooit een zelfmoordaanslag uitgevoerd in Irak. Sindsdien, was het land getuige van de meest overvloedige en dodelijke campagne van zelfmoordaanslagen. In twee korte jaren steeg het aantal zelfmoordaanslagen in Irak van 26 in 2004 tot het toen record brekende 125 in 2005. De data die we verzamelden laten zien dat deze trend zich verder zette tot in 2007 (het jaar waarin de troepen zich langzaamaan terug trokken) waarna het aantal aanslagen substantieel vermindert.
Professor Robert Pape
Islamitisch fundamentalisme of de belofte van maagden in het hiernamaals vormen dus niet de rode draad doorheen de verschillende zelfmoordaanslagen die in verschillende landen worden uitgevoerd. “De hoofdwortel van zelfmoordterrorisme is nationalisme.” Zo stelt prof. Pape. “[Het is] een extreme strategie voor nationale bevrijding.”
Daar is die beeldvorming opnieuw
“Islam wordt op bijna dagelijkse basis aan zelfmoordterrorisme gelinkt. Dat zorgt er geregeld voor dat men zich afvraagt of de islam sommigen tot uitzonderlijk geweldsdaden inspireert. Maar weinig opiniemakers en politici stellen zich dezelfde vragen over het moderne concept van de natiestaat en bijhorende vormen van nationalisme. Nochtans suggereren de feiten, en daar hadden mensen als Koopmans het toch zo graag over, dat nationalistische verzet veel meer de motivatie vormt achter zelfmoordaanslagen dan religieus fanatisme. Een krantenkop als ‘50 miljoen nationalisten accepteren geweld’ zal men echter niet snel zien verschijnen. Laat staan dat mediadebatten gehouden worden over de vraag: ‘is nationalisme wel verenigbaar met onze democratie?’
Bij dat alles bekruipt me daarenboven ook de vraag: vanwaar toch die obsessie met zelfmoordaanslagen? Alsof ‘militair geweld’ vanzelfsprekend ‘beter’ en ‘moreler’ is dan de zelfmoordaanslag van een burger die compleet ten einde raad en als totale wanhoopsdaad zichzelf opblaast. Persoonlijk is het me nooit helemaal duidelijk geweest waarom een bom om je middel binden per definitie veel problematischer is dan een bom uit een vliegtuig werpen. Ik hou er zelf eerder Gandhiaanse ideeën op na, maar als ik dan toch de ethiek van oorlog en geweld onder de loep neem, dan zie ik vooral een moreel onderscheid in geweld dat onderdrukking creëert en geweld dat zich verzet tegen onderdrukking, net zoals ik een onderscheid zie tussen geweld dat militairen viseert en geweld dat burgers treft.
Het lijkt me dus dat ook dit blindstaren op één specifieke vorm van geweld vooral in dienst staat van de polarisering in de samenleving. Het dient als een soort ‘vanzelfsprekend bewijs’ dat één specifieke groep ‘onbegrijpelijke monsters’ zijn en het helpt om het eigen ‘rationelere geweld’ te negeren als ‘ongewild’, ‘onbewust’ en ‘minder erg’. Maar neen, moslims zijn niet op één of andere genetische of theologische reden gewelddadiger dan anderen. Zoals ik al eerder schreef op deze site, wanneer men verklaringen zoekt voor de hedendaagse conflicten in islamitische landen – en de pijnlijke uitlopers ervan in Europese landen – dan moet men ook heel wat andere factoren bekijken dan religieus fanatisme. En invasies door seculiere overheden zijn daar geen klein onderdeel van.
Dat iemand nog durft opdraven met de term “klassieke islam”, alsof er een enig echte islam zou bestaan, is genoeg reden om de rest van zijn betoog niet meer serieus te nemen. Er zijn net zoveel islams (door de tijden en de regios heen genomen) als er bladeren aan de bomen zijn, neem me niet kwalijk! Wat dat betreft is de islam dus niet ongelijk aan het christendom!
Het is een goed geschreven stuk van Jonas Slaats.
Een krantenkop als “In Islam is er zelfs beloning voor een glimlach op je gezicht” verkoopt gewoon niet.
Nieuws is entertainment. Het nieuws verkoopt omdat het verkoopt en het nieuws dat verkocht wordt is het nieuws dat verkocht word. Media richten zich op een doelgroep. Deze doelgroep waardeert bepaalde invalshoeken en wil van bepaalde feiten op de hoogte gehouden worden. Deze doelgroep vindt sommige invalshoeken afstotend en slaat sommige feiten over. Ze willen dat hun media alleen samenvatten wat zij interessant vinden en dat ze dat belichten op een manier die bij de lezer, zijzelf, past. Media worden afgestraft met slechte verkoopcijfers of gesponsord met hogere afnames. Het is een commerciele sector en de lezer bepaalt het nieuws. Wat media presenteren weerspiegelt hun doelgroep. Dat bepaalt hun bestaansrecht.
De lezer belazert zichzelf en doet dat met liefde.
Heel interessant artikel hier. Bedankt Jonas Slaats.
Wie zijn dat toch, die zelfmoordterroristen? Wat drijft hen?
Is het de onmogelijkheid om te trouwen, omdat je in de islamitische wereld een stoot geld moet hebben om op de dag van je huwelijk stevig uit te pakken en je anders het respect verliest?
Dan maar naar de hemel en op naar die 70 maagden?
Wat is het? Ik snap er niks van.
En dan ga je naar een markt, waar gewoon mensen hun aardappeltjes/couscous willen kopen en je maakt ze koud. Allah weet wat er in de harten is! Ik niet.
De ouders van die zelfmoordterroristen zijn ook nog eens trots op hun zoon (of dochter) want ze gaan recht naar het paradijs! Voor ons seculiere mensen die meer hechten aan het aardse leven is dat vreemd, maar wij hebben lang geleden ook martelaars gehad die zelfs vereerd werden en worden als helden, dus het is niet typisch islam, Louise! Je moet het wel door de tijd heen zien, anders blijf je nergens.
Louise, je denkt veels te westers, ik denk ook altijd westers, maar kan me ook wel verplaatsen in tijden en mensen en culturen die ver van mijn bed afstaan, ik denk dan, nou ja, wij hier zo ,zij daar weer anders, kan toch ook niet anders?? het zou gek zijn als die rare universele mensenrechten overal zonder slag of stoot worden ingevoerd, tot in het hart van andere diepgewortelde culturen. Wie zijn wij dat we dat mogen wensen? Ja, de UN misschien, maar wat stelt dat nou helemaal voor?