Als religiewetenschapper leer je van veel verschillende vormen van religie. Er zijn talloze manieren om je tot het transcendente (of het gebrek daaraan) te verhouden. Er zijn talloze antwoorden mogelijk op de grote en de kleine vragen die het leven en de wereld ons stellen. Veel van die antwoorden vormen religies, ze verbinden mensen die een vergelijkbaar antwoord geven met elkaar, en splijten soms mensen die anders met die vragen omgaan.
Maar natuurlijk ook binnen groepen gaan mensen verschillend met hun religie om. Binnen het jodendom kun je (grofweg) een onderscheid maken tussen de orthodoxe of traditionele joden die de halacha (de joodse wet) nog steeds volgen en de liberale joden die anders met die traditie omgaan. De halacha is volgens de Rabbijnse traditie een verzameling van 613 geboden en verboden (mitswot) die zijn opgetekend in de Thora. Daarbinnen vormen de chassidische joden een nog striktere stroming. Dit zijn de joden met de pijpekrullen, de baard, de hoed, de zwarte kleding. Hoe ze eruit zien wordt door hun traditie bepaald. Fill the Void gaat over een chassidische familie.
Nu moet ik toegeven dat ik vóórdat ik de film zag, ik niet verder kon kijken dan hun opvallende uiterlijk. Als ik chassidische joden zag, in het echt of op tv, zag ik alleen hun hoed of hun keppeltje, zag ik hun baard maar zag ik vooral de zo opvallende pijpekrullen. De mens achter dat traditionele uiterlijk bleef voor mij jaren verscholen. Toen ik Fill the Void zag, lukte het me in het begin ook niet om verder te kijken, maar na tien minuten in de film glipten er opeens mensen onder dat traditionele uiterlijk vandaan.
“Een film over vrouwen, rouwen en trouwen,” omschreef Marjeet Verbeek in haar praatje de film op de dag van de spirituele film in 2013. Maar ik denk dat deze film veel meer is. Het is een film over mensen en hoe ze omgaan met verlies. We leren over hun gebruiken en we voelen hun hartverscheurende pijn en hun jubelende vreugde mee.
Rama Burshtein, die zelf in de traditie staat, maakte er een eerlijke, complexe en intieme film van. Het resultaat staat als een huis. Fill the Void heeft mij een uniek inzicht gegeven in de chassidische cultuur. Het doet recht aan de complexiteit van een cultuur waarin vrijheid en verwachting hand-in-hand gaan. De film zal u vragen stellen over huwelijk en uithuwelijking en u vervolgens geen gemakkelijke antwoorden toeschuiven. Dat belooft een spannend debat te worden!
Ik wil u dan ook hartelijk aanbevelen aanstaande dinsdag de film & debat-bijeenkomst over liefde, vrouwen en religie van het Soeterbeeck Programma te bezoeken.
