Toen Bergoglio vorige week aan de wereld werd getoond bij het Habemus papam nam hij de naam Franciscus aan. Enige tijd zwierven in de media verschillende lezingen van deze naam (Franciscus van Assisi, Franciscus Xaverius en zelfs Franciscus van Sales) tot het Vaticaan enkele dagen later uitsluitsel gaf. Bergoglio vernoemt zich naar de ‘held van de armen’ uit Assisi, volgens zijn eigen zeggen omdat een cardinaal hem tijdens het conclaaf in de oren had gefluisterd ‘de armen niet te vergeten’. En toch, de naam blijft integreren, en niet alleen omdat hij sinds eeuwen weer een nieuwe naam (zonder volgnummer) gekozen heeft.
Franciscus van Assisi
Franciscus van Assisi (1182 –1226) gaf al zijn bezittingen weg aan de armen. Hij en zijn medebroeders wilden leven als Christus, arm en afhankelijk van de barmhartigheid van zijn medemensen. Samen met de Dominicanen staan de Franciscanen dan ook bekend als zogenaamde ‘bedelorden’. Franciscus hield van alles wat bewoog: mensen en dieren gelijk.
Liefde
Deze Franciscus belichaamt de kardinale deugd van de liefde. In elk mens ontmoette hij Christus, ook en in het bijzonder in de verschoppelingen. Hij omarmde en kuste leprozen, een ongehoorde waaghalzerij in de 12e/13e eeuw. De nieuwe paus trad al eerder in zijn voetsporen: hij waste en kuste de voeten van twaalf AIDS-patiënten in Argentinië. Enerzijds een verwijzing naar de rite van Witte Donderdag, maar anderzijds ook naar de held van Assisi. In het macholand Argentinië zijn HIV-dragers de leprozen van de 21e eeuw.
Franciscus Xaverius
Franciscus Xaverius (1506 – 1552) was, net als de nieuwe paus, lid van de Societas Jesu. Deze orde staat bekend om zijn intellectuele traditie en in die hoedanigheid verantwoordelijk voor onnoemelijk veel scholen en universiteiten wereldwijd. De Spanjaard Xaverius reisde al missionaris naar India, Molukken en Japan. In Azië wordt deze Franciscus nog steeds zeer vereerd. Hij was namelijk niet alleen geïnteresseerd in evangelisatie, maar hij was ook echt benieuwd naar de gewoontes en denkbeelden van de ‘heidenen’ die hij tegenkwam.
Geloof
Xaverius is een toonbeeld van een andere kardinale deugd, die van geloof. Hij ging voor zijn geloof letterlijk tot het uiteinden der aarde. Bergoglio lijkt me precies ook zo’n man. Hij grapte tijdens zijn balkonscène al dat de kardinalen ‘tot het einde der aarde’ moesten gaan om een nieuwe bisschop van Rome te zoeken. Bergoglio maakt geen geheim van zijn geloof in Christus en riep in zijn eerste preek direct iedereen om radicaal voor God te kiezen. ‘Zonder Christus zijn we nergens,’ zo kan je zijn preek samenvatten. Tegelijkertijd levert dit geen onverdraagzaamheid jegens andersdenkenden op. Zijn zegen gold voor ‘alle mensen van goede wil’ en niet alleen voor katholieken. De joodse gemeenschap in Rome draagt hem op handen. En tijdens een protestantse manifestatie in Argentinië liet hij zich fotograferen terwijl tientallen dominees hem de handen oplegden en zegenden.
Hoop
De derde kardinale deugd is die van de hoop. En die deugd reserveer ik voor deze nieuwe paus. Hij belichaamt, zeker na de introverte en intellectuele Ratzinger/Benedictus, het wereldwijde verlangen naar change, om het maar eens in de woorden van de Amerikaanse president Obama te zeggen. Bergoglio moet het seksueel misbruikschandaal zien ‘af te hechten’, voor zo ver dat kan. Hij moet de curie opschonen en het Vaticaanse bankwezen transparant maken.
Gebroken wereld
Paus Franciscus belichaamt de hoop op een menselijke kerk, op een kerk voor armen en verdrukten, op een kerk wiens eerste prioriteit niet ligt bij het veroordelen van theologen, het afzetten tegen andersgelovigen en het inkrimpen van de kerkelijke morele leer tot incidentenpolitiek rond abortus, euthanasie en homohuwelijk. Laten we even duidelijk zijn: ik gun mijn kerk een eigenwijs standpunt op moreel-ethisch gebied, dat hebben we hard nodig. Maar ik gun onze kerk ook een paus die snapt dat geloof ontstaat in de spanning tussen het ideaal van een ongebroken wereld en de weerbarstige praktijk van een gebroken wereld.
Wensen
Ik wens de nieuwe paus geloof, hoop en liefde toe. Een enorm geloof in het goede van de wens, in de schoonheid van de schepping, in de wens van iedere mens om gelukkig en gezegend te zijn.
Ik wens de nieuwe paus liefde toe, een liefde die groter is dan welke mens ook kan bevatten. Als geloof bergen kan verzetten, laat de liefde de bergen verdwijnen.
Ik wens de paus hoop, een hoop-tegen-beter-weten, een hoop tegen het cynische in kerk en wereld, een hoop op een betere toekomst voor iedereen, een vonk van het koninkrijk Gods op aarde.
