Ga toch toebehoren!

Voordat ik het fragment uit dat gedicht weergeef, wil ik een inzicht delen: elk woord dat jou verder helpt is niet meer dan een spiegel van wat al in je leeft. Inzicht is het woord vooruit. Er is geen tekst die iets in jou wakker maakt als het niet reeds in jou sluimerde. Een tekst als ‘het feest van herkenning’. Als het er niet is, kun je praten als Brugman, dan glijden de woorden van je af. Een woord creëert niet een inzicht in jou, maar kan het juist wakker kussen. Dat lijkt me de functie van taal.

Toen ik tegen de vijftig jaar was, onderging ik een copernicaanse wending. Een wending die ik iedereen gun en die de maatschappij een stuk vrolijker zou kleuren. Ik denk ook een wending die bij het leven hoort. Als onderdeel van een natuurlijke, gezonde levensloop. Namelijk het besef dat je bestemd bent om op te gaan in het grote geheel. Een besef dat je brengt tot zelfrelativering en overgave aan het overstijgende waaraan jij toebehoort.

In dat woord ‘toebehoren’ komt mijn aap uit de mouw: Wij behoren toe aan een ons overstijgende werkelijkheid. Zoals het indiaanse opperhoofd Seattle zei: ‘Niet de aarde behoort aan de mens, nee, de mens behoort aan de aarde.’

Nee, zegt u nu niet dat dit toch vanzelfsprekend is, want onze maatschappij is zo individualistisch dat het wel lijkt of iedereen tot zijn dood toe bezig is te overleven en zijn ‘ik’ groot te maken. Het besef dat het centrum van je leven buiten jezelf ligt, is ook bij ouderen bepaald niet voor de hand liggend.

Als dat wel het geval was, zou niet iedereen tot het bittere eind doorgaan met consumeren en eisen.

Hoe anders zou de samenleving er uitzien als iedereen dat inzicht was toegedaan: het is geen noodzakelijk kwaad of van de nood een deugd maken, nee, we zijn bestemd, en alleen daartoe bestemd, om te leren onszelf te relativeren en op te gaan in wat ons overstijgt. Ons nageslacht, de aarde, het leven, het grote geheel, het universum, liefde, God. Ik ben ervan overtuigd dat het zo verschrikkelijk vaak mis gaat in relaties omdat mensen uitsluitend toebehoren aan zichzelf.

Ik zou het iedereen gunnen, dit inzicht. Ga toch toebehoren! Het is heerlijk en bevrijdend om voluit te leven in het besef dat je niet meer bent dan ‘een druppel in de wereldzeeën’ – maar wel geroepen om een glinsterende druppel te zijn! Zoals de Schelde hier voor mijn raam de dag door glinstert in miljarden druppels.

Tenslotte dan de tekst die bij mij boven kwam als antwoord op de beginvraag. Die mij verder hielp en ook anderen, ja, de hele maatschappij verder kan helpen in bevrijdende zin. Als feest van herkenning. Ja, echt. Dit is wat de maatschappij nodig heeft!

Ik sprak van ‘copernicaanse wending’. Van Schagen noemt het kentering. Hij beschrijft hoe leeg zijn leven feitelijk was voor die kentering:

Maar dan de kentering!
Ik geef het verrukkelijke slotfragment weer: