Overdreven? Misschien, maar zeker begrijpelijk. Gaokao ligt in het verlengde van een eeuwenoude Chinese traditie, waarbij men de allerbeste ambtenaren (mandarijnen) selecteerde middels een dagenlang durend uitputtend keizerlijk examen. Dat is inmiddels afgeschaft, maar als ik de foto’s zie van zwaar oververmoeide en overspannen studenten die, in busladingen vol, uitgezwaaid door hun al even overspannen ouders naar de Gaokao vertrekken, constateer ik toch wel bepaalde overeenkomsten. Ook hier gaat het erom de allerbesten te selecteren. Gaokao wordt dan ook wel het ’toekomstexamen’ genoemd. Lukt het je niet een van de felbegeerde plekken te bemachtigen, dan ligt je toekomst in duigen. Zonder opleiding aan een, liefst hoog aangeschreven, universiteit, is er geen hoop op een succesvol leven. Immers: zonder universitaire opleiding geen goede baan, zonder goede baan geen geld om een auto te kopen of een huis te huren en zonder huis of auto heb je als man absoluut geen kans ooit een vrouw te vinden die bereid is met je te trouwen. Ook voor vrouwen is het belangrijk die plek op de universiteit te veroveren. Een goede baan en financieel onafhankelijk worden is de enige manier om te ontkomen aan de gruwelen van een leven als afhankelijke vrouw. Ook voor ouders staat er veel op het spel: voor hun oude dag zijn ze immers afhankelijk van hun enig kind, dat dus over voldoende financiële middelen moet beschikken.
De stress voor de Gaokao begint al heel vroeg. Hit op Sina Weibo is deze dagen een foto van een pasgeboren baby, met een vel papier waarop het getal 6933 staat: het aantal dagen dat het nog heeft om zich op de Gaokao voor te bereiden. De selectie begint al met de peuterspeelzaal. Voor toelating worden de tweejarigen getest en moeten in wat officieel en zonder dollen een sollicitatiegesprek heet, duidelijk maken met welke muziekinstrumenten ze in aanraking geweest zijn, of ze voldoende fysieke activiteit in hun dagritme hebben en wellicht ook contact gehad hebben met meerdere talen. Zo gaat het bij iedere overgang naar een volgende school: toetsen en sollicitatiegesprekken. En de hele familie hopen en bidden dat het kind het redt…
In Nederland maakt men zich zorgen over studenten die alleen maar hoger op willen. In China is het een gegeven dat iedereen alleen maar hogerop wil. Het staatssysteem maakt dat er geen andere keus is, al moet het toch voor velen absoluut duidelijk zijn, dat dit onderwijssysteem vroeg of laat helemaal vast loopt. Teken aan de wand is het schrikbarend hoge aantal zelfmoorden van jonge mensen die zich voelen falen als ze niet tot de allerbesten uit hun klas behoren.
Toen ik in Brazilië woonde en werkte bij een organisatie voor maatschappelijke opbouw in de sloppenwijken van São Paulo, waren we een actie gestart: Spelen is een Ernstige Zaak (Brincar é Coisa Séria). Het werd een groot succes, omdat mensen in sloppenwijken toen vooral bezig waren met overleven en geen oog hadden voor het belang van spelen voor kinderen.
Ik denk dat een dergelijke actie het hier ook goed zou doen. Lekker spelen, je gunt het ieder kind, maar ik vrees dat de bijna 10 miljoen jonge Chinezen die op dit moment aan hun Gaokao zitten, heel weinig kans daartoe gehad hebben…
