Deze paneldiscussie was ook georganiseerd vanuit het oogpunt Europa weer eens goed op de kaart te zetten. Veel mensen hier kijken tegen Europa aan als een versnipperd continent, 28 kleine landjes die elkaars taal niet spreken, in meerdere opzichten. Men bekvecht erop los en er is geen politiek leiderschap. Europa is leuk voor vakantie, vanwege de oude steden, maar meer valt er anno 2014 niet te zoeken. Dat de zaal zo vol zat komt dan ook meer omdat democratische verkiezingen hier de belangstelling prikkelen. Want wat is democratie? De Chinese studenten hebben daar geen beeld bij, de Hong Kongse studenten eigenlijk al evenmin. Tot 1997 onderdeel van de Briste Commonwealth viel er hier in Hong Kong niet veel te kiezen. En nu zijn we in een tijdperk waar de greep van Beijing, Hong Kong, als Special Administrative Region , zelfs geen ruimte laat zelf te bepalen wie er überhaupt kandidaat kunnen zijn voor de verkiezingen van 2017. Nu al lopen de gemoederen daarover zeer hoog op.
Geen wonder dus dat er veel belangstelling was. Eén van de onderwerpen die, vooral voor ‘mainland’ studenten, volstrekt onvoorstelbaar blijven, is het bestaan van politieke partijen die als uitgangspunt religie hebben, zoals de CDU. Die laatste partij heeft in China een zware vertegenwoordiging, met kantoren in Shanghai en Beijing. Voor studenten uit ‘mainland’ China is lid worden van De Partij, hetzelfde als kiezen voor een religie. Lid zijn van de partij betekent geen religie aanhangen. Die twee gaan niet samen, de partij eist exclusieve aandacht en onvoorwaardelijke trouw. Zo vertelde een student mij dat hij bewust gekozen had voor het christelijk geloof. Het geloof van zijn grootmoeder, die hem had opgevoed. Zijn moeder had een andere religie, vertelde hij: ze was al veertig jaar lid van de partij. En zijn vader “gelooft nergens in: geen religie en geen partij”.
Politiek als religie. Het één of het ander, nooit het één door het ander… Terwijl in Europa, nog steeds, religie een drijfveer kan zijn voor politiek handelen. Een motief zelfs om voor of juist tegen Europa te zijn! Partijen die een anti-Europees beleid voor staan, zijn vaak ook de partijen die een anti-immigratie beleid voor staan en voor wie bepaalde religies geen geloof zijn, maar een politieke ideologie. Haaks staat dat op datgene wat Europa in de kern is en moet zijn en moet blijven: een waardengemeenschap. Waarbij uiteraard morele en religieuze uitgangspunten direct of indirect een rol spelen.
Dat was één van de punten die ik tijdens de paneldiscussie naar voren bracht: de komende verkiezingen zijn wellicht belangrijker dan ooit. Niet alleen omdat de parlementsleden straks, door de Overeenkomst van Lissabon meer bevoegdheden krijgen en de voorzitter van de Europese Commissie zullen kiezen, maar vooral vanwege de urgentie Europa als waardengemeenschap te behouden. Daarmee bedoel ik een gemeenschap die rechten van alle burgers garandeert en die de rechtstaat nastreeft. Dat idee komt steeds meer onder druk te staan en is allang niet meer vanzelfsprekend.
In de discussies die middag met de studenten, wetenschappers en diplomaten kwam sterk naar voren dat democratie niet, zoals sommigen weleens lijken te denken, een soort exportproduct is. Regel dat er in een land meerdere politieke partijen zijn, zorg dat er vervolgens democratische verkiezingen gehouden worden en het land in kwestie is een democratie. Zo eenvoudig is het niet.
Democratie heeft ten diepste te maken met cultuur, met waarden. Alleen al daarom moet er ruimte zijn voor verschillende vormen van democratie.
Hier in Hong Kong en breder in China is men nieuwsgierig naar de achtergrond van de Europese waarden, naar wat de meerwaarde is van burgerrechten en van een rechtstaat. Daarbij kijkt men ook kritisch naar de rol van Europa in de wereld en het uitdragen, door EU leiders, politici en parlementsleden van die waarden. Men wil zien waarom Europa, dat verdeelde, versnipperde continent, meer kan zijn voor Azië dan een interessant vakantieoord.
Men wil geen woorden, maar waarden.
