Een deel van Europa is in beweging onder de mantra: vakantie, vakantie! En… een groot deel daarvan trekt door de straten van Brugge. Het is mooi weer. Er klinken allerlei talen, soms gecondenseerd tot hele klankgroepen om je heen. De Mariastraat in het centrum is vol, heel vol. Gelukkig loopt bijna iedereen de ingang van het Sint Janshospitaal voorbij waar de tentoonstelling van de Otobong Nkanga (Nigeria, 1974) te zien is. Eenmaal binnen gekomen toont de grote ruimte zich dan ook wit en stil. Daarin vallen direct grote eilanden van ronde kleine keien op, die in de verte de hoek om gaan in een eindeloze witheid. Een horizontale tentoonstelling zoals Nkanga het beschrijft als reactie op de oude pilaren en het hoge houten plafond dat zij stutten. Misschien ook een verwijzing naar de zieken die hier onder witte lakens verzorgd werden en veelal naar datzelfde plafond keken.
De tentoonstelling begint met een anoniem schilderij over de Barmhartige Samaritaan uit de museumcollectie. Een door overvallers verwonde man ligt langs de weg. De passerende priester en daarna een Leviet zien hem liggen maar lopen door. De derde, eigenlijk een vreemdeling in Israël, stopt en brengt hem naar een plek waar hij verzorgd kan worden. Wonderlijk, in het Nieuwe Testament zijn het meestal de buitenstaanders die juist handelen, die vragen stellen en verder kijken dan gebruikelijk. Dat zou je eigenlijk in deze tijd te denken moeten geven. Het schilderij staat voor het werk dat in het Sint Janshospitaal gebeurde: vanaf 1188 tot aan de jaren ’70 van de 20ste eeuw werden er mensen opgevangen en zieken verzorgd door vele zusters. De naam hiervoor was eeuwenlang caritas wat liefdadigheid betekent: in materiële zin, zoals het geven van geld of kleding, maar ook in spirituele zin: naastenliefde of, moderner gezegd, zorg voor de ander in je omgeving.
De exposite bestaat uit drie delen, beneden, op zolder en buiten in de kruidentuin. Hier, in wat de ziekenzaal geweest is, gaat het juist om de beleving die de stenen op de vloer oproepen, samen met de kunstvormen in glas, wol, hout en zaden die daar weer op liggen. Nkanga’s oogmerk daarmee is wat zij ‘grounding’ noemt. Je zou het kunnen vertalen met aarden, op zoek naar de wortels van menszijn. Daarnaast is hier op gordijnen aan de wand een gedicht van haar afgedrukt dat begint met: Underneath the shade we lay grounded…
In het lopen langs de eilanden wordt telkens een verbinding gelegd met andere museumobjecten zoals de Ursulaschrijn (1482-1489), die Hans Memling speciaal voor het hospitaal maakte. De heilige Ursula was hiervan de patroonheilige. Dit combineert Nkanga met haar prachtige hangende tapijten, waarvan de kleurintensiteit hoog is en die appelleren aan een sterk gevoel van leven. Iets verderop liggen oude grafzerken op de witte stenen met rouwkransen ervoor. Langzaam wordt de samenhang duidelijk: het gaat over ziekte en zorg, dood en leven en vooral over wat zij ‘healing’ noemt. Met de intentie niet alleen de mens maar ook de aarde te genezen. Hoe? Door de mens opnieuw te laten ‘aarden’, te laten wortelen. Als we kunnen terugkeren tot die essentie (grounding), de caritas voor al het leven, zal er genezing zijn voor de aarde en de mens (healing).
De tentoonstelling is in Brugge nog te bezoeken tot 25 september 2022
