Kan Nederland zich nog wel een christelijke natie noemen?

Het boek is vanaf 15 maart verkrijgbaar in de boekwinkel en nu al te bestellen op Berneboek.com. Wij vroegen aan Hendro Munsterman, Janneke Nijboer, Denis Hendrickx en Taede Smedes wat zij verwachten te zullen lezen in dit onderzoek. Zullen het verrassende cijfers en ontwikkelingen zijn of is er amper verschil ten opzichte van het laatste God in Nederland-onderzoek in 2006?

Hendro Munsterman, theoloog en Vaticaanwatcher voor het Nederlands Dagblad

“God in Nederland heeft de laatste decennia de kerken wakker geschud. Het volgende onderzoek zal de dalende lijn in kerkbezoek en kerkelijke betrokkenheid waarschijnlijk alleen maar bevestigen. Beide volkskerken, de PKN en de RK-Kerk, zullen het slecht doen – met waarschijnlijk de RK-Kerk vanwege een vorm van cultuurkatholicisme (met name) in het zuiden ogenschijnlijk (!) nog een stukkie beter dan de PKN. Dat zal mensen die de kerk(en) na aan het hart liggen – en ik behoor daar ook toe – alleen maar droevig kunnen stemmen. Tegelijkertijd is het ook nodig dat wij kritischer naar onszelf durven kijken. In het bijzonder aan katholieke zijde zie ik nog veel struisvogelpolitiek en vrome praat.

Waar ik vooral benieuwd naar ben is of God in Nederland-2016 in staat is om de nieuwe religiositeit in kaart te brengen. Mensen zijn weliswaar minder kerkelijk – had het onderzoek eigenlijk niet Kerk in Nederland moeten heten? -, maar ik weet niet zo zeker of ze ook spiritueel zijn. Tendensen als multiple religious belonging (in het Frans: bricolage religieux), meditatie en vormen van voortdurend volksgeloof zonder kerkelijke binding zijn uitingen van het ‘ongeneeslijk religieus-zijn’ van de mens. Het zijn eveneens nieuwe uitingen die sociologisch moeilijk te duiden zijn, maar die de kerken voor nieuwe uitdagingen plaatsen waar ze nog veel te weinig over hebben nagedacht.”

Janneke Nijboer, pioniersdominee voor Windkracht 3pt0 en MijnKerk.nl:

“Ik verwacht in het onderzoek te lezen dat nog meer Nederlanders kerkverlaters zijn geworden en de religiestress is toegenomen. Religie heeft nog steeds een negatieve klank in het openbare debat, veroorzaakt door berichtgeving rond seksueel misbruik in de RK-kerk en de negatieve beeldvorming rond moslims in Nederland. Geloof in God staat nog steeds in een verdachte hoek.

Langzamerhand komt er wel beweging op gang. Aan protestantse zijde is een groei aan nieuwe initiatieven in de vorm van pioniersplekken, maar die leiden nog niet tot substantiële toename aan nieuwe leden. Met de komst van paus Franciscus is er ook weer aandacht in de samenleving voor een ander gezicht van de kerk, één van betrokkenheid om mensen in de knel.”

Denis Hendrickx, abt van de Abdij van Berne

“Het onderzoeksresultaat van God in Nederland zal volgens mij – en dat lijkt me heel begrijpelijk en voor de hand liggend – nogal beïnvloed zijn door gebeurtenissen van de afgelopen jaren. Enerzijds zie je een sterke tendens dat meer en meer mensen – en dat geldt zeker ook voor jongeren – op zoek zijn naar spiritualiteit en mystiek, en dat wordt zeker in verband gebracht met een zoektocht naar een antwoord op belangrijke levensvragen. In die zin zal het mij niet verbazen dat het aantal Godzoekers aanzienlijk zal zijn toegenomen.

Aan de andere kant zie en voel je een groeiende teleurstelling bij mensen als ze moeten ervaren wat in de hedendaagse kerkbeleving allemaal ter discussie staat. Vooral de problematiek van het seksueel misbruik heeft velen uitermate teleurgesteld en heeft er voor gezorgd dat de kerkbetrokkenheid danig is teruggelopen. De komst van Paus Franciscus heeft daarin wel een ommekeer gebracht maar dat nieuwe klimaat is in de Nederlandse kerkprovincie zeker niet als zodanig en in ieder geval nog onvoldoende ervaren. Wat dat betreft – en dat blijkt ook uit de reacties van de afgelopen dagen – wordt de benoeming van Mgr. de Korte als bisschop van Den Bosch zeker wel als een ommekeer ten goede gezien.

Een directe binding aan een instituut wordt meer en meer verlaten. Dat is een algemene maatschappelijke tendens en dat zie je ook nadrukkelijk gebeuren binnen kerkelijk leven. Bepaalde aspecten waar enige affiniteit mee bestaat spreken aan voor een bepaald moment. Nadrukkelijke langdurigere binding wordt niet aangegaan. Er is een groeiende individuele bepaaldheid van datgene waar men zich wel mee engageert en waarmee zeker niet.”

Taede Smedes, godsdienstfilosoof en journalist

“Ik vermoed, afgaand op trends die al in 2006 zichtbaar waren, de volgende zaken aan te treffen in het nieuwe onderzoek God in Nederland:

Allereerst dat de opmars van fundamentalistische denkwijzen onder jongeren en hedendaagse kerkgangers – vooral binnen het protestantisme – zal zijn toegenomen. In de protestantse kerken is er vermoedelijk steeds minder ruimte voor een liberaal geluid.

Ook verwacht ik dat het theïstische geloof – kortweg het geloof in een bovennatuurlijke God die almachtig, alwetend, etcetera is en die zich met het leven van ieder mens afzonderlijk bezighoudt en zelfs af en toe in de fysische werkelijkheid ingrijpt – in Nederland nog verder zal zijn afgenomen.

Ik verwacht dat de belangstelling voor spiritualiteit verder zal zijn toegenomen, dat dus de groep van zogenaamde ‘zwevende gelovigen’ verder zal zijn gegroeid. Ik ben ook benieuwd naar geloof in een hiernamaals. Ik vermoed dat geloof in reïncarnatie zal zijn afgenomen, maar dat geloof in een hiernamaals (met name in een hemel) door alle bijna-doodverhalen van de afgelopen jaren zal zijn toegenomen.

De meest revolutionaire cijfers verwacht ik ten aanzien van het atheïsme. Ik verwacht dat het atheïsme in Nederland in vergelijking met 2006 dramatisch zal zijn gegroeid. Er zijn signalen dat maar liefst 25% van de Nederlanders zich nu atheïst noemt. Ik hoop echter dat ook zichtbaar zal zijn dat veel van die atheïsten níet anti-religieus zijn, maar wel degelijk belangstelling hebben voor levensbeschouwelijke kwesties en spiritualiteit. Ik hoop dan ook dat het nieuwe onderzoek zal laten zien dat het traditionele onderscheid tussen ‘geloof’ en ‘ongeloof’ verder zal zijn vervaagd.”