Zowel in de pastorale praktijk als in mijn eigen leven heb ik ervaren hoe groot het verschil is tussen spiritualiteit die voortkomt uit het leven zelf, uit de bereidheid en het verlangen het leven helemaal te leven aan de ene kant en aan de andere kant spiritualiteit die voortkomt uit angst voor en ontkenning van de realiteit van het leven. In het laatste geval wordt de toevlucht gezocht tot spirituele teksten bijvoorbeeld uit de bijbel om aan de realiteit te ontsnappen. In plaats van diezelfde realiteit de kans te geven het hele verhaal te vertellen, wordt vroegtijdig het verhaal afgekapt en daarmee zijn spirituele potentie ook in de kiem gesmoord.

Daar kan geen gulden roede tegen. Planten hebben wortels nodig. En wortels goede grond. En die goede grond is onze ziel, de weg naar binnen. Of naar beneden. In mijn ogen is pastoraat, geestelijke begeleiding, om te beginnen helpen het hele verhaal verteld te krijgen, oftewel de eigen grond te vinden. De eigen realiteit. Deze zoektocht is onveranderlijk een ingrijpende en diepgravende onderneming. En een vruchtbare. Er worden ontdekkingen gedaan, er wordt vertrouwen gewonnen, er is de verwondering over opduikende, nieuwe wegen die ingeslagen zouden kunnen worden. Er is het gevoel: en nu leef ik mijn eigen leven. Niet dat van een ander, niet een voorgeschreven leven, maar mijn eigen unieke bestaan.

Nieuwe openheid

Er zijn natuurlijk veel meer invloeden en invalshoeken dan enkel de pastorale die bij deze zoektocht een rol spelen. En ook is het helder dat het hele proces niet van de ene op de andere dag voor de bakker is. Misschien duurt het wel een leven lang. Maar dat het avontuur wordt aangegaan, dat er vorderingen worden gemaakt, stappen gezet, kun je goed zien aan mensen. Ze ontwikkelen een toenemende nieuwe openheid, ontvankelijkheid voor voorheen gemeden opties. Wegen die eerder bij voorbaat uitgesloten waren, worden nu met passie onderzocht. Een frisse nieuwsgierigheid naar het leven van anderen, de ervaringen en verhalen van anderen, vallen op.

bible-642449_1920
Beeld door: Pixabay

Spirituele dimensie

Deze openheid kan ook een spirituele dimensie krijgen. Er worden dan diepere andere vragen gesteld. Er ontkiemt een interesse voor het ultieme, voor dat wat beslissend is, van het allergrootste belang wordt geacht. Op dat moment kunnen sacrale teksten goed van pas komen. Niet om antwoorden voor te schrijven, maar de lezer een spiegel voor te houden, te helpen bij het vinden van houtsnijdende inzichten op de vragen die hem of haar in toenemende mate zijn gaan bezighouden.

Wanneer deze teksten te vroeg worden verorberd, nog voor de eigen werkelijkheid de aandacht en de ruimte gekregen heeft, waar zij vanaf onze geboorte om vraagt, en die wij in ons verlangen naar een vervuld, zinvol leven ook helemaal niet kunnen missen, lopen we het gevaar een dorre spiritualiteit te ontwikkelen, een armetierige gulden roede. We zouden ons dan wel eens een levensbeschouwing eigen kunnen maken die niet zozeer gebaseerd is op ervaringen die we zelf doorleefd hebben, als wel op het bij voorbaat buigen voor de autoriteit van de in de canon opgeslagen waarheden van de bekende religieuze tradities. Waarom zouden we de wijn niet eerst zelf proeven, de levensbeker niet eerst zelf drinken?

In onszelf opdelven en waarderen

Ik pleit ervoor om te beginnen de heilige teksten, verhalen en mythen in onszelf op te delven en te waarderen. Als we hiervoor kiezen, zal gaandeweg ons vermogen om het symbolische karakter van onze werkelijkheid in het oog te krijgen toenemen. We leren onze bewuste ervaringen daar te laten beginnen. Zo bereiden we ons optimaal voor op de overstelpende rijkdom die we vervolgens in de heilige teksten buiten ons zullen aantreffen. Beslagen ten ijs en met een wijs geworden gretigheid die zich met geen kluitje het riet in laat sturen, maken we kritisch en dankbaar gelijk studie van wat al eeuwen en eeuwen tot de verbeelding spreekt, troost en diepe vergezichten biedt. Het innerlijke leven en beproefde religieuze inzichten ontmoeten elkaar. We voelen ons niet bezwaard, dat wat ons niet aanspreekt, rustig te laten voor wat het is. En voor dat wat weerklank in ons vindt, staan we vol vertrouwen open.

Wanneer de weg naar binnen wordt overgeslagen en meteen tot spiritualiteit wordt overgegaan, is het gevaar van fundamentalisme levensgroot. Heilige teksten worden gezien als onaantastbaar en onomstotelijk waar. In plaats van het symbolische karakter ervan in de gaten te hebben en te waarderen, worden de als sacraal ervaren verzen eendimensionale gedragsregels die strikte gehoorzaamheid eisen. In het extreme geval kan zo in naam van een of ander opperwezen de gelovige zelfs tot barbarij vervallen. De secularisatie van onze westerse wereld is het gevolg van een fundamentalistische visie op het christendom en een veel te geringe aandacht en waardering voor de heilige teksten in het innerlijk van de mens zelf. Hij had daar niets te zoeken. Zijn weg en zijn leven lagen buiten hem. En dus bleef zijn hongerige ziel hongerig. De stimulerende leraar die hem hielp de weg naar binnen te vinden en zijn schatten op te graven ontbrak. Dat in dit vacuüm de psychologie kwam opzetten en zo’n hoge vlucht nam zou niemand hoeven niet te verbazen. Maar de vraag “hoe nu verder?” is daarmee nog niet van tafel. Als de ziel, onze psyche, weer alle ruimte krijgt voor zichzelf, als het ware weer vrij kan ademhalen, zal zij, nieuwsgierig en verbindend van aard als zij is, op pad gaan, op zoek naar lotgenoten die net zulke drama’s en komedies hebben gekend, net zulke moeilijke en prachtige ervaringen hebben gehad als zij. En niet te vergeefs. Het feest van herkenning kan niet uitblijven.

church-242569_1920
Beeld door: Pixabay

Psychodrama

Een van de mooie facetten van psychodrama is dat zij zo helder zichtbaar maakt dat als iemand een heilige tekst, een verhaal uit de eigen, persoonlijke geschiedenis aan de groep vertelt, de groep het zomaar geloofwaardig kan naspelen. De leden luisteren naar de verteller en identificeren zich. Direct hierna worden de rollen verdeeld en op het toneel dat ter plekke ontstaat wordt het verhaal als het ware in levenden lijve uitgebeeld. Niet zelden tot diepe indruk van alle aanwezigen. Hoe uniek onze levenservaringen ook zijn, tegelijk hebben ze, als je maar diep genoeg afdaalt, een gemeenschappelijke kern. Vandaar dat de Griekse mythen, de stukken van Shakespeare, Bijbelse verhalen nog steeds gelezen worden. Omdat we onszelf erin herkennen.

Voor de oorspronkelijke verteller geldt intussen dat hij veranderd is, vrijer geworden. Voor zijn ogen heeft hij zijn persoonlijke geschiedenis zich zien afspelen en er in een veilige en vertrouwde setting rustig naar kunnen kijken. Dat zet de verandering in gang. Hij valt niet (meer) met een of meerdere rollen samen, maar ontwikkelt een zekere afstand. De personages verliezen waar nodig hun macht, nieuwe, ondersteunende krachten, rollen, mogelijkheden verschijnen, niet zelden tot grote verwondering van iedereen, ten tonele. Het spel is helend geweest, een bril uit het verleden afgezet. Het vermogen om in het heden te leven is toegenomen. We weten beter wat goed voor ons is en waarmee we ons zelf geweld aan doen. We laten wat ons dient gemakkelijker toe, sluiten ons voor dat wat ons schaadt gemakkelijker af. Deze nieuwe mix van scherpte en openheid helpt ons aan een constructieve(re) verbinding tussen ons psychische en ons geestelijke bestaan. Spirituele inzichten die in de lucht zweven, laten we rustig zweven, voor heilige, helende teksten die ons leven zinvoller maken, een diepere inspiratie en bezieling bezorgen, maken we dankbaar ruimte. We ontwikkelen een nieuwe antenne voor die religieus, spiritueel, beeldende taal die heel de mens en diens welbevinden op het oog heeft, zowel in lichamelijk, psychische, geestelijk en sociaal opzicht.

U kunt gratis verder lezen

Klik deze melding weg via het kruisje. Maar goede artikelen schrijven kost geld. Steun daarom onze schrijvers en word al vanaf € 5 per maand Vriend/in van Nieuw Wij.

Ik lees eerst het artikel verder.
valk

Chris de Valk

Dichter, schrijver, theatermaker en pastor

Profiel-pagina
Al één reactie — praat mee.