De vaak stevige discussies hierover blijven vaak erg formeel: wel of geen nationale feestdag voor dit of dat, een meer of minder christelijk getint Nederland. Deze discussies kennen één grote verliezer: de feesten zelf. Waar het gesprek over feestdagen echt bij gebaat is, is het gesprek over de inhoud. Over de simpele feiten: wat is welk feest? Een gesprek los van angst voor verlies van Nederlandse identiteit, uitgedrukt in verplichte vrije dagen. De feiten helpen om de betekenis van een feest te ontdekken. Hemelvaart is hier een goed voorbeeld van. Het kan veel meer zijn dan een obscure vrije dag.

Ook Hemelvaart staat op de nominatie om vervangen te worden door iets anders. Want wie is op deze vrije donderdag nog echt bezig met wat er volgens de feestkalender op het spel staat? Zelfs verdedigers van deze nationale feestdag weten vaak niet meer te vertellen dan dat Jezus op deze dag naar de hemel opsteeg en zijn leerlingen hem verbaasd nakeken. Dat gebeurde dan veertig dagen na Pasen en als wonder boven wonder: eerst opstaan van de doden en dan nog eens ten hemel opstijgen. Tsja. Wie echt naar de feiten van het feest kijkt, ziet een ander plaatje. Het maakt het feest een stuk minder obscuur en zelfs relevant voor iedereen.

Wat zijn de feiten van Hemelvaart? Er zijn drie belangrijke feiten. Ten eerste, hemelvaart was tamelijk gebruikelijk in de tijd van Jezus. Romeinse keizers en Griekse helden voeren ten hemel in het kader van hun vergoddelijking. Het was het hoogst mogelijke eerbewijs. Als een keizer, zoals Augustus, ten hemel steeg, werd dit door het hele rijk afgebeeld als keizerlijke reclame. Het tweede feit is dat zoiets ook over Jezus verteld wordt in de Bijbel. Alleen, derde feit: Jezus was geen keizer. Hij was juist iemand die op gezag van de keizer gekruisigd was. Een kruising liet de enorme macht van de keizer over zijn onderdanen zien en voelen.

Dit zijn de belangrijkste feiten van Hemelvaart. Ze geven één ding aan: Jezus heeft de hoogst mogelijke eer gekregen, ondanks zijn dood aan het kruis. Ere wie ere toekomt. Als je dat middenin de politiek van de eerste eeuw plaatst, is dit een heel opstandig verhaal. Het is het verhaal dat de heersende orde niet erkent. Het is een brutaal verhaal. Je moet het als kleine minderheid van gelovigen maar aandurven: zeggen dat volgens God een gekruisigde alle eer toekomt.

Als dat de feiten van Hemelvaart zijn, dan is de discussie rondom de feestdag er volstrekt van losgezongen. Het gaat niet om nationale christelijke identiteit en ook niet om een verplichte vrije dag. Het gaat wel om een kritische blik op de maatschappelijk orde. Wie wordt er in 2019 eigenlijk gekruisigd en wie wordt er geëerd? Zoals 5 mei zijn bevrijdingsfestivals kent zouden we met hemelvaart stil kunnen staan bij de morele helden van onze samenleving. We zouden een landelijke prijs kunnen uitreiken aan wie een hoge prijs heeft betaald voor zijn inzet voor anderen. Een soort nationale Nobelprijs voor onbaatzuchtig gedrag. – Zo gevierd is Hemelvaart als vrije dag voor iedereen ook zo gek nog niet. Want de betekenis van dit feest valt actueel te maken voor iedereen, wat je ook gelooft. Om eer te geven aan wat nog belangrijker is dan Nederlander zijn: mens en medemens zijn. Dat lijkt mij de hemel op aarde.

Pieter-Ben Smit

Peter-Ben Smit

Hoogleraar

Peter-Ben Smit is hoogleraar contextuele bijbelinterpretatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam en bijzonder hoogleraar vanwege het …
Profiel-pagina
Al 37 reacties — praat mee.