Het Kairos-moment – over een boek van Joke Hermsen

Het boek Kairos. Een nieuwe bevlogenheid van Joke Hermsen is voor mij zeer behulpzaam geweest bij het zoeken naar verdieping van de christelijke gedachte over tijd en liturgie. 365 dagen per jaar begint onze dag met de oproep ‘Heden, als gij Zijn stem hoort, verhard dan niet uw hart’ (psalm 95). Het ‘heden’ dat aan de monnik iedere dag wordt voorgehouden als een samenballen van verleden, heden en toekomst tot ‘de volheid van een visionair ogenblik’ (pagina 11). Het boek laat de volheid van dit visionaire ogenblik zeer duidelijk zien en neemt je mee aan de hand van talrijke denkers doorheen de geschiedenis.

Het zijn boeiende essays over de beleving van het juiste moment in het heden. Vooral de nadruk op de creativiteit van het juiste moment en daardoor op bevlogenheid werkt zeer aanstekelijk. Een aanstekelijkheid die handen en voeten krijgt doordat de auteur talloze verwijzingen opneemt naar nieuwe initiatieven op allerlei gebied die het juiste moment gegrepen hebben. Het boek is echter een volstrekt seculiere benadering van een thema dat in alle religies een grote rol speelt. De beleving van de tijd blijft daardoor binnenwerelds en opent geen enkel perspectief naar de tijd over de grenzen van de dood heen.

Daarvan werd ik mij zeer bewust – terwijl ik de laatste hoofdstukken van het boek las – tijdens eindeloze uren van waken bij een stervende medebroeder. Deze 94-jarige medebroeder had een boeiend leven geleid op heel veel verschillende plaatsen op deze aarde. Hij had zichzelf geheel gegeven aan verschillende van onze kloosters in Nederland, Kenya, Congo, Duitsland en Engeland. Een voorbeeld van de zo geprezen benedictijnse stabiliteit was hij niet en dat leverde hem de bijnaam van de dolende monnik op. Het sterven van deze dolende monnik had ook iets weg van een dolen op zoek naar de deur die toegang gaf tot het hiernamaals. Of om in de taal van het boek van Joke Hermsen te blijven: hij was op zoek naar het juiste Kairos-moment. Een moment dat je allereerst gegeven wordt of toevalt (maar door wie/wat? zou mijn vraag aan de auteur zijn). Prachtig en troostvol zijn de hoofdstukken over het gedachtegoed van Hannah Arendt en dat maakte voor mij het sterven van deze dolende monnik tot een echte beleving van een nieuwe geboorte.

Een nieuwe geboorte wel niet in de aardse tijd, maar in die eeuwige tijd die geen tijd kent. In de monotheïstische tradities wordt naast ‘chronos’ (de lineaire tijd), en ‘kairos’ ook gesproken over het ‘eschaton’, vaak vertaald met ‘de eindtijd’. Het Griekse woord ‘eschatos’ duidt niet op het laatste in een begrensde reeks, maar op de bestaanswijze van God zelf die buiten alle tijd is en daarom de Eeuwige heet. Het Kairos-moment beleefd binnen de grenzen van de tijd gaat voor een gelovige over in het eschaton. Het boek van Joke Hermsen daagt uit om juist als gelovige het eschaton opnieuw te overdenken. Eeuwig gaat voor een ogenblik. Niet alleen in het niet te veronachtzamen heden maar ook wanneer dit heden menselijk gezien ophoudt te bestaan. Is het grootste moment van nataliteit, van opnieuw geboren worden, niet dat moment waarop kairos overgaat in het eschaton? De auteur heeft het zeker niet bedoeld en ik denk ook zeker niet gewild. Dit boek kan echter op ieder gebied een Kairos-moment zijn.

Klik hier voor de boekgegevens of om het boek te bestellen.