Ja, er zijn zeker leukere symbolen dan een wreed martel- en moordinstrument, wat het kruis nu eenmaal is. En heel eerlijk gezegd, ook ik kreeg het zelf al vaker Spaans benauwd bij het zingen van oude liederen of het luisteren naar preken in de veertigdagentijd en dacht: “Zo kan je dat écht niet meer zeggen!” Het zal altijd een uitdagende zoektocht zijn, naar de passende woorden, de passende taal om de boodschap van het kruis voor de tijd en de mensen van vandaag te verkondigen. En tóch is het een essentiële, een waanzinnig belangrijke boodschap, zeker voor onze tijd anno 2022!
Met een nieuwe oorlog en de door Corona aangewakkerde vijandigheden tussen mensen mogen we het kruissymbool zeker niet vergeten. Want de boodschap van het kruis maakt een moeilijke, maar toch centrale menselijke ervaring bespreekbaar. Dat heb ik in een klein boerendorp in de bergen van Kreta geleerd.
Daar was ik in 1996 op wandelvakantie. Een week daarvan, de stille week van het Grieks-Orthodoxe paasfeest, verbleven wij in dat dorp: kleine, witte huizen omgeven door van elkaar door rotsmuurtjes afgebakende velden. Op de nauwe straatjes meer ezelkarretjes dan auto’s. En aan het dorpsplein twee kleine ‘Kafenions’ en een kerkje met een hoge toren.
De mensen begroetten ons glimlachend en snel vonden wij een kamer bij een gezin op zolder. Toch was de dorpssfeer ingetogen en tijdens de week werd het leven steeds stiller. Er werd steeds minder gepraat en gelachen. De cafés waren bijna leeg en op straat zaten steeds minder rokende, kaartende oude mannen.
Op Goede Vrijdag, werd ons verteld, zal iedereen helemaal zwijgen. En inderdaad was het hele dorp die ochtend stil, wij zagen zelfs honden en hanen met dichtgebonden bekken. Opvallend was, dat voor de deur van de kerk een priester zwijgend kaarten uitdeelde, met daarop een kruis, dat mensen met deze kaarten naar anderen toeliepen, die kaart omhoog hielden en dan wél begonnen met elkaar te praten.
Later die dag kwam onze hospita samen met haar tienerdochter naar ons toe, die zo’n kaart in handen hield. De hospita legde uit dat het kruis die dag in dat dorp tot verzoening uitnodigt. ‘Woorden van verzoening’ zijn dan ook de enige die wél gezegd mogen worden. Als iemand spijt heeft van iets wat hij een ander heeft aangedaan, dan gaat hij op Goede Vrijdag naar diegene toe en laat die kaart zien. De ander neemt de kaart aan als ook hij of zij bereid is om erover te praten. Zo worden moeilijke gebeurtenissen bespreekbaar, excuses kunnen worden aangeboden en vaak eindigt het gesprek met een verzoeningsritueel: de twee markeren elkaar op hun voorhoofd met het kruisteken.
Daarbij kan het om kleine dingen gaan: Haar dochter had spijt van een onaardige mop over Duitsers die zij na onze komst had gemaakt. Maar bij de buren kwam diezelfde dag ineens de weggelopen vader na jaren terug. En kennelijk werd zelfs dat door het kruis bespreekbaar, werd een poging tot verzoening mogelijk.
Dat wij – tijdens een pandemie of ook los daarvan – dingen doen of zeggen, waar wij later spijt van krijgen, dat kent iedereen. En wie weet niet, hoe lastig het is, om deze spijt aan de ander te betuigen en om vergeving te vragen? Daarom zijn wij er ook goed in, om onze spijt diep te verstoppen. Voor niets vluchten wij zo snel als voor onze eigen schuld. Juist in het Passieverhaal komt dit haarscherp naar voren. We zien een wrede dictator die een mens laat martelen en doden terwijl hij zijn handen in onschuld wast. Een mensenmassa die bloed wil zien. Maar ook: Jezus die stervend om vergeving voor zijn martelaars vraagt.
Het kruis neemt al onze gevoelens rondom schuld en vergeving op in het huis van het geloof en maakt deze bespreekbaar. Samen met degenen ten opzichte van wie wij schuldig zijn. Of, als dit niet (meer) mogelijk is, met God. Zo worden de deuren naar vergeving en verzoening wijd geopend en kan Pasen ook echt tot feest worden. Het paasfeest toen, in dat dorp op Kreta, was dan ook de meest euforische en extatische uiting van het christelijke geloof die ik ooit heb meegemaakt.
Ik wens iedereen gezegende Pasen!
