In plaats van deze waarheden met argumenten te bestrijden of door een open dialoog aan te gaan, wordt een subtielere en destructievere tactiek toegepast: epistemische verdamping. Dit is een intellectueel ontwijkingsmechanisme waarbij een ongemakkelijke waarheid niet direct wordt ontkend, maar zodanig wordt vervormd en herkaderd dat de essentie ervan verloren gaat.
Wat is epistemische verdamping?
Epistemische verdamping is een proces waarbij de waarheid niet frontaal wordt aangevallen met tegenargumenten, maar langzaam oplost in een zee van afleidingen en irrelevante details. De kern van de boodschap blijft onaangetast, maar wordt omhuld met oppervlakkige etiketten, ideologische frames en retorische mist, waardoor deze uiteindelijk dreigt te verdwijnen.
De methoden van deze verdamping zijn divers, maar allemaal dienen ze hetzelfde doel: het vermijden van de echte kwestie. Ze reduceren de discussie tot ideologische conflicten met kreten als “Dit is een woke-linkse agenda” of “Dit is overdreven slachtofferschap.” Ze keren de emotionele lading om door te vragen: “Waarom moeten we hier steeds over praten?”, en suggereren dat het aankaarten van de problematiek de samenleving alleen maar verdeelt.
Daarnaast wordt de urgentie van het probleem gebagatelliseerd met opmerkingen als “Dat is verleden tijd” of “Het is nu eenmaal hoe de wereld werkt.” Ten slotte wordt de boodschapper aangevallen in plaats van de boodschap zelf: “Je klinkt boos, dus je argument is ongeldig.”
Deze tactieken van epistemische verdamping zijn niet zomaar retorische strategieën; ze zijn symptomen van een dieper liggende angst voor verandering en het verlies van controle. Door de waarheid te manipuleren of te ontwijken, blijven bestaande machtsstructuren onaangetast en worden noodzakelijke sociale en politieke hervormingen vertraagd.
Het is tijd dat we deze tactieken herkennen, benoemen en er tegenin gaan. Alleen door de mist van ontwijking te doorbreken kunnen we een eerlijk en constructief gesprek voeren over de uitdagingen waar onze samenleving voor staat.
