Gelassenheit is als begrip afkomstig van Meister Eckhart, een theoloog die leefde in 1260-1327. Theologie was toen een veel ruimer begrip dan nu. Eckhart was theoloog, filosoof en mysticus. Bijzonder is dat hij zich in veel van zijn preken expliciet tot (religieuze) vrouwen richtte. Hij moet een goed gevoel gehad hebben voor de interesse en de gevoelens van dat vrouwelijke publiek tegenover zich, want veel van zijn preken zijn overgeschreven, uitgegeven en zo bewaard gebleven. Voor ons is het niet altijd makkelijk hem te volgen, maar hij intrigeert nog steeds vele mensen met zijn gedachten.
De coronatijd is nog niet helemaal voorbij, zeker niet voor degene die er long-covid aan over heeft gehouden. Toch zijn mensen weer geregeld samen op hun werkplek aanwezig en zzp-ers proberen hun bedrijven op allerlei gebied weer op te starten. Alles heeft te lang stil gelegen. We hebben wel een paar inhaalslagen te maken, vinden we, qua inkomen en bedrijfsmatig maar ook geestelijk: in onderwijs, in studie, in kunst- en muziekervaringen. Een broodnodige achterstand inhalen en verder louter genieten, op reis en liefst meteen nu …
Tegelijkertijd staat de wereld sinds een maand aan de grenzen van Europa op zijn kop. Oorlog was er altijd ergens wel, maar ver genoeg van ons bed. Nu met de stromen vluchtelingen uit de Oekraïne – en daartussen nog steeds de vluchtelingen van verder weg – worden we geconfronteerd met het volgende urgente probleem. En we hadden al de vele problemen bijvoorbeeld rond de dreiging van de klimaatverandering. Er moet gehandeld worden, opvang geregeld en met veel overheidsgeld de NAVO opgekalefaterd worden. Het voelt of we van de ene noodsituatie in de andere rollen. En ook al is er in Nederland een enorme betrokkenheid naar de vluchtelingen toch zie je ook mensen denken: het houdt ook nooit op. En: wanneer wordt het eindelijk weer gewoon? Maar misschien moet er juist iets veranderen, moeten wij veranderen.
In een ouder maar toch actueel krantenbericht vertelt de 94-jarige Jan Hoek hoe hij zijn jeugd begon met de Arbeitseinsatz in Duitsland en hoe hij daarna jarenlang telkens weer in oorlogssituaties terecht kwam als dienstplichtig militair (onder andere in Nederlands-Indië) voor hij uiteindelijk met een opleiding én met zijn eigen leven kon beginnen. En hij zegt: ‘Hou nog even vol’ en richt zich tot jonge mensen. Eigenlijk geldt deze oproep voor ons allemaal, die weer willen dat alles normaal is… Maar hoe doe je dat, volhouden en tegelijk veranderen?
Hier op dit punt treedt Meister Eckhart naar voren met het woord Gelassenheit. Het wordt meestal vertaald met gelijkmoedigheid. Maar Eckhart zegt in zijn preek: ‘Lass dich.’ Misschien te vertalen met ‘Geef het vrij, geef jezelf vrij…’ Maar ook: ‘Stel je open….’ Voor wie? ‘Voor God’, zegt Eckart. ‘Voor verandering, voor inspiratie, voor die ander in nood’ zeggen anderen misschien. Dat betekent dus niet dat je volledig stil moet vallen of het allemaal onverschillig op je af laten komen. Nee, het betekent dat je eerst accepteert dat het is zoals het is. Van hieruit komt er zicht op wat je wilt en kunt doen, wat goed is volgens jou. Misschien is er met die instelling wel meer mogelijk dan je dacht. ‘Lass dich!’
