In Nederland wordt 45% van de asielaanvragen ingewilligd, aldus Eurostat, de database van de EU. Dat is in de EU verhoudingsgewijs veel. In bijvoorbeeld Frankrijk is dat 14%. Elk land bepaalt namelijk zijn eigen criteria voor toelating en dat verklaart de verschillen.

Dit is interessant in het licht van een uitspraak die demissionair minister Leers deed afgelopen mei in de Volkskrant: de procedures moeten worden aangescherpt en versneld. Maar, zo benadrukte hij, de ’terechte asielzoeker’ heeft hiervan niets te vrezen – die pikken we er met onze procedures zo uit. Dat klinkt heel redelijk: onterechte asielzoekers willen we niet toelaten, die blijven maar in hun eigen land.

Als je het relatief hoge cijfer ziet van asielverzoeken die zijn toegewezen, vermoed je dat we een ruime definitie hanteren van die ’terechte asielzoeker’. Maar in de vreemdelingenwet wordt het niet zo ruim gedefinieerd. In aanmerking voor een verblijfsvergunning kunnen komen: zij die volgens de definitie van de VN vluchteling zijn, of zij die getraumatiseerd zijn door toedoen van allerhande vormen van geweld of die bij terugkeer hiervoor te vrezen hebben (3EVRM). Slechts zo’n 10% van de asielaanvragen voldoen hieraan volgens de IND.

Hoe komt de rest van die 45% dan aan hun verblijfsvergunning? Zijn dit toch ook ’terechte’ asielzoekers?

Die harde scheiding tussen ’terechte’ en ‘onterechte’ asielzoekers blijkt gewoon verkiezingsretoriek. Mensen vluchten om zoveel redenen. En eigenlijk bijna altijd terecht.

IND gehoor- en beslismedewerker Ronald zegt: “Onterecht vluchteling zijn ze misschien wel, maar het inhumane zit altijd buiten de vluchtelingenzaken, het zit altijd bij kinderen, zieken, ouderen, dat heeft dus eigenlijk niks met asiel te maken.” Zieligheid is natuurlijk geen officieel criterium, maar er zijn nu wel allerlei uitzonderingscategorieën. Afghaanse verwesterde meisjes mogen bijvoorbeeld wel blijven, Somalische niet. Hoezo?

De IND-beslismedewerker heeft voor mensen die niet in een categorie vallen veel beslissingsvrijheid. Er bestaat bij de IND ook nog een ‘schrijnendheidscommissie’ die erover beslist. Hebben we het hier dan over een grote loterij der Zieligen? Maakt de Z-factor het verschil?
Onder IND-ers wordt daar inderdaad wel eens over gegrapt, zegt Ronald: “Kunnen we niet gewoon een soort Idols-wedstrijd uitschrijven: ga maar zitten en kom maar voorbij. De leukste, grappigste, liefste , meest geïntegreerde of zieligste asielzoeker mag blijven.” Het komt dichter bij de realiteit dan u zult denken.

Wat is hier aan de hand? Ferme taal of soft beleid? Is ons asielbeleid streng maar rechtvaardig of – zoals activisten zeggen – inhumaan en restrictief?

Volgens een recent proefschrift van Tycho Wallaardt die onderzoek deed naar het toewijzen van asielaanvragen tot medio jaren ’90, werden er destijds heel veel aanvragen geruisloos ingewilligd. Er zat een gat tussen beleid en praktijk: de mensen die hier eenmaal waren konden vaak niet worden uitgezet.

Dit is na de invoering van de nieuwe vreemdelingenwet 2000 nog steeds zo, ons asielbeleid is niet sluitend. Dat kan ook niet. Er ontstaan altijd groepen ‘onuitzetbaren’ om diverse redenen. Tussentijds verandert de wereld en het beleid verandert op die golven mee.

Daardoor kan het zijn dat er honderden Irakezen na vijf, zes jaar verblijf met een voorlopige status in Nederland plotseling toch terug moeten naar Irak. Kun je dat deze mensen, die hier zijn ingeburgerd, aandoen? Ze sloegen een tentenkamp op in Ter Apel om ten einde raad aandacht te vragen voor hun Z-factor. Soms helpt het als de media er op duiken. Maar de IND handelt liever in de luwte het toekennen van zijn asielaanvragen af. Om aanzuigende werking tegen te gaan blijf je voor de bühne tetteren: ‘Alleen terechte asielzoekers komen er nog in.’

We willen het niet, maar ons asielbeleid is een ‘Idols’ voor vluchtelingen. Een strijd waarin grote individuele belangen een rol spelen waarachter veel leed schuil gaat. De wedstrijd vindt plaats tegenover een stugge jury, die – hé, het zijn net mensen – vatbaar blijkt voor de Z-factor.

Deze tekst werd eerder in iets gewijzigde vorm geplaatst in het Nederlands Dagblad.

Eefje Blankevoort

schrijfster en filmmaker

Profiel-pagina
Els-van-Driel-twitter

Els van Driel

Freelance regisseur/ eindredacteur

Profiel-pagina
Nog geen reactie — begin het gesprek.