De Indiase arts, auteur en goeroe Deepak Chopra ziet een sterke behoefte aan spiritueel leiderschap bij de managers aan wie hij les geeft op universiteiten als Stanford en Harvard. Hij vindt dat een leider op zoek moet gaan naar de ziel van een onderneming. Spiritueel leiderschap betekent volgens Chopra dat je eerst je eigen ziel moet ontdekken oftewel je eigen passie en talenten. Dan pas kun je als leider de talenten van anderen ontwikkelen. Het gaat volgens hem simpelweg om verbondenheid, creativiteit en zingeving. Spiritualiteit is de beste manier om succesvol een bedrijf te runnen, gelooft hij stellig. Zonder emotionele verbondenheid is het niet mogelijk het beste uit jezelf en anderen te halen. Dat herken ik zelf ook. Toen ik nog als journalist in loondienst werkte moest ik vaak werk verrichten dat mij persoonlijk niet aansprak en waardoor ik niet geïnspireerd was. Ook had ik geen idee wat de doelstellingen waren van de organisatie en wat mijn werk daaraan bijdroeg. Er was kortom weinig bezieling.
De Duitse bestsellerauteur en monnik Anselm Grün geeft net als Chopra veel seminaars aan managers uit het bedrijfsleven. Ook hij ziet een groeiende behoefte aan meer spiritualiteit of zingeving in bedrijven. Wat hem betreft moet een leider eerst leren leiding te geven aan zichzelf. Dat is niet zo gemakkelijk als het klinkt, omdat wij allemaal veel tijd besteden aan het veranderen van anderen. Wij zijn steeds op zoek naar antwoorden buiten onszelf en zijn liever gevolg dan oorzaak. Pas toen ik mijn baan opzegde en zelf de verantwoordelijkheid nam voor mijn persoonlijke en zakelijke ontwikkeling, werd mijn werk weer inspirerend en betekenisvol. Nu kan ik zelf kiezen welke opdrachten ik doe. Het was wel behoorlijk confronterend om onder ogen te zien dat hetgeen je tegenhoudt niet in de omgeving zit maar in jezelf.
Leiding geven betekent niet zoveel mogelijk uit andere mensen halen of persen zoals het helaas maar al te vaak in het bedrijfsleven wordt opgevat, vindt Grün. Leidinggeven is een grote spirituele uitdaging omdat het ons voortdurend confronteert met de emoties en problemen van onszelf en de medewerkers en vereist dat wij ons in anderen kunnen verplaatsen. En dat is niet gemakkelijk omdat veel mensen geen verantwoordelijkheid wensen te nemen en liever slachtoffer zijn van hun omstandigheden dan zelf de regie in handen te nemen.
Hij blijft echter ronduit optimistisch over het potentieel van mensen. “Iedereen kan een licht worden in de duisternis van een ander”, vindt de monnik. Zijn missie is het om een spiritualiteit te presenteren die geen morele oordelen velt, maar mensen aanmoedigt om de deuren, het hart en de ogen open te zetten.
Spiritualiteit is net als leiderschap een modewoord en een containerbegrip. Er zijn talloze boeken en cursussen op dit gebied en toch is er een schrijnend tekort aan bezieling of inspiratie in het Nederlandse bedrijfsleven en de politiek. Ik zie geen visie of leiderschap over waar het met dit land of het bedrijfsleven naartoe moet. Hoe is dat mogelijk? Misschien heeft het met de cultuur te maken. In Nederland heerst een cultuur van middelmatigheid en houden we niet van uitblinkers. Het is hier een compliment als je ondanks opmerkelijk succes heel gewoon bent gebleven. Maar wat is er mis met excelleren, met grootse dromen en engagement?
Opmerkelijk is dat spirituele mensen of inspirerende leidinggevenden nooit over spiritualiteit of leiderschap praten. Ze zijn gewoon spiritueel of inspirerend. Neem de Braziliaanse ondernemer Ricardo Semler die al jaren in de praktijk brengt wat diverse goeroes prediken. Hij is bescheiden en visionair tegelijk. Semler laat zijn medewerkers alles zelf bepalen zoals hun werktijden of salaris. Hij werd uitgelachen om zijn anarchistisch bedrijfsmodel, maar is al jaren succesvol omdat hij gelooft in vertrouwen en vrijheid als belangrijkste ingrediënten voor bedrijfsvoering.
Als we spiritualiteit opvatten als verbondenheid met elkaar en een groter geheel is het cruciaal dat we ons ego en bekrompen narcisme opzij kunnen zetten. Het gaat hopelijk niet langer om macht, overheersing of winst zoals leidinggeven in het verleden te vaak is opgevat. Spiritueel leidinggeven betekent leidinggeven met het oog op het grote geheel zoals andere mensen, de omgeving of samenleving. Leidinggeven is kort gezegd spiritueel als wij in staat zijn anderen te bezielen. Geen makkelijke taak, maar wel een bijzondere verantwoordelijkheid.
