Het heeft zich als het ware genesteld in onze collectieve beleving van kerst. Blijkbaar weet dit lied te raken aan een diep verlangen: zo zien wij de ideale Kerst voor ons: met Kerst hopen wij op een witte laag over de aarde. Zouden wij het ooit nog meemaken?
We hebben dit jaar tenminste een witte advent, voor het eerst in vele jaren. Dat is al mooi meegenomen. En dat hadden we niet meer verwacht. Een witte kerst, een elfstedentocht: het lijkt een onhaalbaar ideaal te zijn. Het klimaat warmt op, en het wil maar niet opschieten met afspraken over klimaatveranderingen.
En ook dit jaar zal het lastig worden: een witte kerst: op de paar dagen sneeuw volgde lange regenachtige dagen. En vrijwel alle sneeuw is weer weg.
Maar wij blijven erop hopen, (op een witte kerst), en erover zingen. En de beelden hebben zich in ons collectieve geheugen genesteld: klassieke beelden van ijspret, sleeën en schaatsen rond Kerstmis. De winterlandschappen van Anton Averkamp komen als vanzelf bij ons op, u hebt ze wellicht weleens gezien in het Rijksmuseum. Schilderijen waarop talloze schaatsende mensen te zien zijn, in het hart van de stad.
Alles is wit, en het beneemt je de adem. En je kijkt er nog eens goed naar, naar dat pure wit (dat hebt u de afgelopen dagen ongetwijfeld ook gedaan): en je hebt het gevoel, dat je nu pas beseft: wat wit is. En waar het voor staat.
Waar staat dat witte voor?
Ik vermoed dat het staat voor een aarde, die herschapen is, en waar alles een nieuwe kans krijgt. Alles is maagdelijk wit. Er is een witte laag gekomen over al het vieze, alles dat we liever niet zien, al het stoffige, en over alle modder. De wereld is weer als nieuw. En het kan weer alle kanten op.
En je zag ook de blijdschap op gezichten, met name van kinderen. Het landschap is als nieuw. De wereld is vol mogelijkheden. Er is weer perspectief ontdekt in onze (soms) troosteloze duistere wereld.
Dat is de ene kant van het verhaal.
De andere kant is gemor en gemopper. Want die sneeuw is niet zonder consequenties! We zeuren wat af over de smurrie en de eindeloze files. De treinen die niet op tijd vertrekken. Want het gewone leven gaat gewoon door, sneeuw of niet.
Is het strooizout op?
Wat is dat nou voor een land, waar de treinen bij drie sneeuwvlokken al uren vertraging oplopen!
En wat een onzin, zoveel files.
Dat krijg je, als niet voldoende bent voorbereid!
En die vliegtuigen, die opeens niet meer gaan. Wat een ellende!
Wij zeuren met evenveel plezier als wij genieten.
Het nieuws begon zondagavond met de mededeling, dat het sneeuwde. En vervolgens ging het tien minuten lang over alle overlast.
Blijkbaar zijn wij zo. Wij zien uit naar witte schoonheid, maar het moet wel een plaatje blijven. Een plaatje dat je kunt omslaan, wanneer je dat wilt. Om vervolgens verder te rijden naar het volgende plaatje – zonder sneeuw. Het moet ons wel uitkomen. Het plaatje moet ons niet teveel in de weg zitten. Een sneeuwpop, een wandeling door de sneeuw, en dan is het wel mooi geweest: het gewone leven moet immers ook doorgaan.
Ik maak er nu een karikatuur van. Zo sterk verlangen wij nou ook weer niet naar een witte kerst. Wij doen er zelfs spottend over, over dat ‘perfecte plaatje’. Ik hoor het mensen al zeggen: Weer geen witte kerst dit jaar! Maar dat wisten wij eigenlijk ook wel.
Maar toch. Toch zit het in ons hoofd, want anders staken wij er niet de draak mee. Het gaat om het plaatje. En het leven moet ook volgens het plaatje gaan. En wij verlangen van de samenleving trouwens ook, dat het een plaatje is. De treinen moeten onder alle omstandigheden op tijd rijden, en er moet altijd voldoende strooizout zijn !
Leven volgens een plaatje. En geldt dat ook niet voor ons eigen leven? Willen wij zelf ook niet volgens het plaatje zijn? Moet ons eigen leven ook niet kloppen met het plaatje? Om in kerstsferen te blijven: willen wij niet als een sneeuwwitte engel zijn: puur, onschuldig en verlichtend? Verlangen wij er niet naar, dat er een witte laag komt over ons eigen leven: een laag die al het duistere en schaamtevolle bedekt? Wij willen als herboren zijn, geheel in het wit gestoken: en klaar voor een nieuw begin. Maar helaas, zo makkelijk gaat dat niet.
Er worden in onszelf hele gevechten uitgevochten: met de sneeuwwitte engel. Het moet immers wel uitkomen. Hij moet ook niet te overheersend zijn. Want we zijn ook wel gehecht aan ons bestaande leven. De trein van ons leven moet gewoon blijven doorrijden, zoals wij het zelf hadden gepland. En zonder vertragingen. Je kunt je echter afvragen, of die engel alleen een ideaalbeeld is, dat je zelf hebt geschapen: of wij die engel zelf bedacht hebben: komend uit onze eigen fantasie. Want het zou ook kunnen zijn, dat de sneeuwwitte engel God uittekent. Alsof God, zoals in het Kerstkind, ons een nieuwe levenswijze toont. Alsof God ons een plaatje voorhoudt: zo zou je ook kunnen leven. Deze richting kun je ook opgaan. Een nieuw begin is mogelijk: als je het de ruimte geeft.
Ik keer terug naar de sneeuw. Kan ik aan dat witte ideaal nog een stem geven? Of blijft het bij een plaatje? Durven wij te blijven dromen van een witte wereld?
Sneeuw of niet: ik wens u een witte Kerst toe: verlichtend, en vrolijk !
