Eigenlijk is het heel eenvoudig: om vrede te krijgen moet je stoppen met vechten. Gebeurt dat in een kleuterklas (excuus voor het ouderwetse woord) dan haal je de twee vechtenden uit elkaar, je laat ze elkaar in de ogen kijken tot het schreeuwen afneemt en dan vraag je of ze elkaar een hand willen geven. Er staan kinderen omheen die advies geven en die graag willen dat het stopt zodat ze weer vrolijk verder kunnen spelen. Daar heeft iedereen belang bij, niemand van de kinderen, ook de leraar niet, wil dat die onenigheid zo doorgaat. Na een tijdje zijn alle kinderen weer vredig aan het spelen, aan het bouwen en tellen.
Waarom kan dit in onze grotemensenwereld dan niet? Bij oorlog, politionele acties en een speciale militaire operatie, of welke eufemistische naam er ook aan gegeven wordt, geven er veel mensen dwingend advies (VN, Internationaal Gerechtshof), willen de meeste landen dat het stopt en wil men vooral vanuit economie en handel dat het weer rustig wordt. Maar dat lukt niet, er komt geen vrede, zelfs geen wapenstilstand. En de strijd escaleert ondanks alle waarschuwingen. Soms, als dat niet te gevaarlijk is, gaan mensen de straat op: ze protesteren of fluisteren hun protest zachtjes, in Israël, in Palestina, in Soedan, in Rusland en de Oekraïne. Dan klinkt er: ‘Wij willen leven, wij willen dat onze kinderen in vrede leven!
Waarom lukt dat dan niet? Zijn er andere belangen die het conflict beheersen? Wie of wat heeft belang bij een oorlog? De wapenlobby bijvoorbeeld? Of zijn er andere groepen die elk een tegengesteld belang hebben bij oorlog en die zo in stand houden? Een straaljager komt snerpend over. Defensie zoekt inmiddels naar meer luchtruim en oefenplekken in Nederland. Hangt er 80 jaar na de bevrijding van Nederland opnieuw een geluid van oorlog in de lucht?
In een artikel in de Groene Amsterdammer werd de volgende vraag gesteld: wat als het westen onbewust een oorlogshouding met bewapening ín ‘geframed’ wordt. Framing is het scheppen van een eenzijdig beeld door iets (bijvoorbeeld een politiek gevoelig onderwerp) op een versimpelde manier te verwoorden of presenteren, waarbij bepaalde informatie benadrukt of juist verborgen wordt. Wat als steeds meer geld aan bewapening moet worden uitgegeven zoals nu ook in Nederland gebeurt, als er een eenzijdig vijandbeeld wordt opgebouwd waardoor twee machten of twee denksystemen steeds scherper tegenover elkaar komen te staan of geplaatst worden? Dan wordt het denken of het spreken over vrede onmogelijk gemaakt, of minstens heel moeilijk.
Eigenlijk vraagt deze tijd om een alerte luister-, kijk- en leeshouding: wie vertelt mij hoe ik ergens over moet denken en waarom? Brengt dat verhaal wel vrede voort? Of ongemerkt steeds meer oorlog en onheil? Hierbij is dit citaat uit een liedtekst van Michael Franti leerzaam. Hij zingt:
We can chase down all our enemies/Bring them to their knees/We can bomb the world to pieces/But we can’t bomb it into peace. Dat laatste leert ons 2500 jaar wereldgeschiedenis.
Wat kunnen wij dan doen? Laten we weigeren ons te laten framen in een oorlogsverhaal en juist waakzaam aan vrede werken en vredesactivisten ondersteunen. Laten we de ander in de ogen kijken, ook bij simpele ruzies, en elkaar steeds weer de vredeshand reiken. En daarbij het laatste gedicht van Refaat Alareer (1979-2023) samen voordragen en blijven doorgeven: Als ik moet sterven/moet jij blijven leven/om mijn verhaal te vertellen…
Het lukt niet, omdat wij in een dualistisch mensbeeld blijven geloven en dus geloven in goed en kwaad.
Onlangs las ik een oud prisma boekje van Ds. J. Overduin, getiteld: hel en hemel in Dachau.
In concentratiekamp Dachau hebben veel geestelijken gevangen gezeten, omdat ze zich verzetten tegen het nazi regiem. Zo ook dominee Overduin. De gruwelen, de martelingen en de honger in het kamp kregen hem niet klein. Steeds dacht hij aan de woorden van Jezus: Laat alles achter en volg mij. Alles. Dat is heel veel. Dat is alles. Je huis, je familie, maar ook je oordeel. Nu pas voelde hij de betekenis daarvan. Als je niets meer hebt, ben je leeg en verlaten. En in die leegte vond hij de hemel.
Hij maakte een begin. In plaats van vechten om ‘Alles’ vrede vinden in leegte.