Leander Vermaning heeft deels Surinaamse roots en maakt zich sterk voor de Inheemse diaspora. In het interview zegt ze: “Er spelen grote problemen in de wereld en ik denk dat het nu tijd is voor Inheemse mensen om naar voren te stappen, omdat wij bepaalde specifieke waarden belichamen en over bepaalde kennis beschikken die men nu nodig heeft. Denk hierbij aan de klimaatcrisis en natuurbehoud; daar hebben wij een boodschap te verkondigen.”
Een belangrijk thema dat zij naar voren brengt is spirituele kracht en het leggen van verbindingen. “Elke dag zien we de gevolgen van hebzucht en worden we ziek door onze levensstijl. Binnen die verschillende visies wil ik de confrontatie gaan opzoeken en duidelijk maken dat het our way of life tegen your way of life is, maar we ook elkaar tegemoet moeten komen.”
Een way of life, een levensstijl, komt voort uit een levensvisie, een levensbeschouwing, een kijk op het leven en op de wereld. Lange tijd dacht ik dat het Westerse, rationele wereldbeeld superieur was. Maar de moderniteit loopt sinds de vorige eeuw tegen zijn grenzen aan.
Karen Armstrong
In haar boek De heilige natuur beschrijft Karen Armstrong dat de natuur aanschouwen vanuit verwondering, onbevangenheid en respect misschien lijkt op “de manier waarop we de wereld zagen toen de mensheid nog in haar kinderschoenen stond. Vandaag de dag bestaat deze oeroude manier van leven alleen nog in een paar resterende gemeenschappen van inheemse tribale volken.”
En Armstrong vervolgt: “Terwijl tribale volken de wederkerigheid tussen henzelf en de natuurlijke omgeving aanvoelen, zien wij, moderne mensen, de omgeving alleen maar als een decor voor menselijke kwesties. Maar in de tijd vóór de ontwikkeling van de moderne westerse beschaving kenden ook onze eigen voorouders dit oeroude inzicht.”
En iets verderop schrijft Armstrong: “In een vroeger stadium van onze geschiedenis hebben we de natuur ook als bezield ervaren, maar mettertijd zijn we de natuur gaan beschouwen als mechanisch, prozaïsch en voorspelbaar.”
Ik denk niet dat iedereen een Inheemse levensbeschouwing zou moeten aanhangen, om weer in harmonie met de natuur en de aarde te kunnen leven. Gelukkig zijn er binnen de grote wereldgodsdiensten ook bewustwordingsprocessen aan de gang zoals bijvoorbeeld Trees van Montfoort dat laat zien in haar boek Groene Theologie voor wat betreft het christendom.
Iets vergelijkbaars kun je zien in uitingen van Stichting Groene Moslims. Neem dit artikel waarin leden van de stichting schrijven dat ze geloven “dat een ware omslag naar een duurzaam bestaan begint bij een omslag in bewustzijn. Allereerst is het belangrijk dat we ons bewust worden van de aarde en de natuur om ons heen als het wonder dat het is: als het meesterwerk van de Schepper (al-Khaliq, ook één van de 99 namen van God), waarin we Zijn wijsheid en tekenen terug kunnen zien, horen en voelen.”
Integrale ecologie
Groene zoekers in de grote monotheïstische godsdiensten grijpen in hun expeditie vaak terug op premoderne inzichten die voor mensen met een Inheemse identiteit of achtergrond juist vanzelfsprekend en doorleefd zijn. Daarom lijkt het me noodzakelijk dat christenen, moslims en anderen niet alleen zoeken naar groene (premoderne) aanknopingspunten in hun eigen tradities en boeken, maar ook de Inheemse ervaring en stem uiterst serieus nemen, een stem die vaak monddood is gemaakt door expansiedrift en kolonialisme. Wat dat betreft kan het geen kwaad kennis te nemen van Indigenous Liberation Day en wat daaromheen in oktober in Amsterdam gebeurt.
De rooms-katholieke bisschop Gerard de Korte sprak eerder al tijdens een inspiratiedag over Laudato Si’ (de Pauselijke brief over de aarde als gemeenschappelijk huis) over verbinden en bruggen bouwen als de grote uitdagingen van deze tijd. “We moeten de spirituele en levensbeschouwelijke krachten van de hele wereld bundelen om ons gezamenlijk in te zetten voor integrale ecologie,” zo stelde hij. “Wie je ook bent, wat ook je levensbeschouwing is, het gaat er om recht te doen aan die één miljard mensen die nog steeds het minimale moeten ontberen, om recht te doen aan moeder aarde, ons gemeenschappelijke huis dat goed beheerd moet worden.”
Het zijn ware woorden. Tegelijk blijven boeren in Nederland van wie een groot deel lid is van een kerk, verknocht aan een landbouwsysteem dat de aarde niet dient maar exploiteert. Tegelijk blijven veel consumenten, van wie een deel religieus geïnspireerd, vasthouden aan een consumptiepatroon dat het voor de natuur zo fnuikende landbouwsysteem in stand houdt. Tegelijk zitten er christelijk geïnspireerde politieke partijen in de Tweede Kamer die dit systeem koste wat kost overeind willen houden.
Omgekeerde vlaggen
Het kan daarom geen kwaad om te luisteren naar wat Inheemse stemmen wereldwijd te zeggen hebben over onze verhouding met de aarde. Ik denk dat boeren en consumenten in Nederland hun eigen geloofstraditie of levensvisie daarvoor niet in de uitverkoop hoeven doen, maar deze wel anders kunnen leren begrijpen en verstaan, bijvoorbeeld geïnspireerd door de groene beweging binnen de kerken. Want het kan toch niet de bedoeling zijn dat al die omgekeerde vlaggen op het platteland ons uitsluitend willen zeggen: “Ik kijk niet verder dan mijn neus lang is, want na ons de zondvloed.”
Deze column schreef de auteur voor de werkgroep Kerk en Milieu en is met toestemming overgenomen. Oorspronkelijk gepubliceerd op 28 september 2022 en opnieuw geplaatst in het kader van de Nieuw Wij Winterherhalingen.
