Mijn abonnement bij Vodafone loopt binnenkort af. Ik werd gebeld om mijn verlenging te bespreken. En omdat ik tevreden ben met mijn HTC Cha Cha, wil ik geen nieuwe telefoon. Waarom zou ik mijn goedwerkende smartphone aan de kant leggen om weer het nieuwste van het nieuwste te hebben? Alsof een telefoon niets waard is…
We weten niet goed meer wat écht waardevol is in het leven. Twijfel ik aan de houdbaarheid van een product, dan gooi ik het uit voorzorg in de kliko. Constateer ik een hardnekkig geel vlekje op mijn witte shirt, dan gooi ik het in de kledingbak van Amnesty International. Dat dan weer wel.
We ruilen producten in als ze ons niet meer bevallen, maar hoe zit dat met onze relaties? Hebben we trouwe vriendschappen? Geloven we in trouwe liefde? Of ruilen we onze vrienden of partner ook snel in als het ons niet meer bevalt?
Na een lange zoektocht, waarover ik het boek Hot Issues, eerlijk over seks schreef, besloot ik mijn maagdelijkheid te bewaren voor de man waarmee ik zou trouwen. De man aan wie ik trouw zou beloven en hij aan mij. De man met wie ik mijn hele leven en lichaam wilde delen.
Niet makkelijk in een tijd waarin seks iets is wat je kan doen wanneer en met wie je maar wilt. Een tijd waarin seks vooral een genotsmiddel is en sekspartners inwisselbaar zijn.
Dat ik mijn lichaam voor het eerst gaf aan de man die in alle opzichten voor mij koos, is voor mij een onbetaalbare daad van liefde. Van zo’n onschatbare waarde dat het niet meetbaar is.
Het christelijke geloof staat voor veel mensen synoniem aan een geloof vol regels. Maar ook in onze seculiere maatschappij worden regels gesteld. Ik ben toch gek dat ik geen nieuwe telefoon aanschaf als me dat zo makkelijk wordt gemaakt? Je bent toch gek als je geen seks hebt gehad vóór je zeventiende?
Diep van binnen geloof ik dat de God, die ik leer kennen door de Bijbel, beter weet wat wij nodig hebben dan wijzelf. Verlangen we niet allemaal naar iemand die helemaal voor ons gaat? Die jou niet inruilt voor een jonger of mooier exemplaar? Die toegewijd is en jou écht ziet zoals je bent? Door en door kent? Want dat betekent seks ten diepste: elkaar kennen. Eén zijn. Van ziel, geest en lichaam.
Dat is toch veel te waardevol om vrijblijvend weg te geven?
Ik ben ook christen en vind het juist een zegen dat ik me op seksueel gebied vrij heb mogen en kunnen ontwikkelen voor het huwelijk. Daar zat zeker een ‘losbandige’ periode in, maar al met al ben ik heel erg blij met deze ervaringen. Mijn vraag aan Esther is dan ook of ze veroordelend kijkt of juist niet naar mensen die er bewust voor kiezen om niet als maagd het huwelijk in te gaan.
Wat een afschuwelijke flauwekul. Ik raakte mijn maagdelijkheid kwijt op mijn 19e. Ik had toen voor het eerst seks met mijn vriendin voor wie het ook de eerste keer was. Het was voor ons allebei een bijzonder moment en viel samen met onze enorme verliefdheid op dat moment. Ik heb het gevoel dat zowel ik als mijn toenmalige vriendin niets in waardigheid hebben ingeboet. Ons vrijen was juist een teken van vertrouwen, wederzijdse waardigheid en liefde. Zeker niet iets wat je met iedereen doet en hebt. Maar waarom je het voor een achterhaald concept als het huwelijk moet bewaren zie ik niet. En ook waarom je het koste wat kost zou moeten bewaren tot die éne persoon. Alsof je je hele leven kunt bezien vanuit Gods plan. Voor veel mensen is liefde eveneens een leerproces en de ware is slechts voor een zeer kleine groep weggelegd. Of je voor elkaar in de wieg bent gelegd zul je moeten ontdekken in de verhouding die je aangaat. En seks kan daarbij horen. Maar maakt dat van mij (en al die andere) slechte en immorele mensen? Zien we seks enkel als genotsmiddel? Is seks een daad die je met iedereen verricht? Een dergelijke veronderstelling vind ik aanstootgevend en onjuist.
Aanstootgevend, omdat je jezelf ermee impliciet meer waardigheid toekent dan alle andere mensen die worstelen met de liefde. Dat jij het wel getroffen hebt met die ene – die uiteindelijk vrijwel de meeste van ons zoeken – wil niet zeggen dat de overgrote meerderheid dat geluk niet heeft. Of wil je zeggen dat je maar 1 keer kunt kiezen? Wederom denk ik dat dat grote flauwekul is. Mijn huidige vriendin, met wie ik een dochter heb, had ook al wat vriendjes versleten voordat ze mij ontmoette. Maar maakt het onze relatie slechter? Seks is in al mijn (ook onze) gevallen een teken geweest van wederzijdse liefde, vertrouwen en waardigheid. Dat het niet de eerste keer voor ons was heeft aan dat moment niets afgedaan. Stomme regeltjes als ‘seks voor het huwelijk’ laten niet toe dat mensen zichzelf vaak moeten ontdekken. Een daarbij hoort ook dat de eerste verliefdheid zich niet één op één vertaald in een goede relatie. Dergelijke regeltjes dwingen die stap wel af als een noodzakelijkheid. Volgens mij leidt dat juist tot vrijblijvende relaties, disrespect en in sommige gevallen diepe afkeer.
Onjuist is het ook door te stellen dat ik, doordat ik meerdere bedpartners heb gekend, seks op gelijke voet als een telefoonabonnement. Seks hoort voor de meeste mensen bij verliefdheid. En verliefdheid voel je gewoon niet voor iedereen. Dat is altijd een bijzonder moment, waarvan de meeste van ons hopen dat leidt tot die onvoorwaardelijke keuze (en daarvoor hoef je wat mij betreft niet te trouwen). Ook al is het de 2e, 3e of 10e liefde, aan bijzonderheid boet dat niet in. Dat die verliefdheid MOET resulteren in relatie, omdat je anders immoreel zou zijn, is een stelling die vanuit zichzelf immoreel is.
Nee, relaties zijn niet te vergelijken met producten, maar wie bepaalt hoe we omgaan met producten en hoe te handelen in relaties? Ja, ik weet ’t wel (maar al te goed) het lijkt een wegwerp-milieu en die vrijgevochten seks wordt zowel vereerd als verguisd. Even voor de ‘vorm’: ik bezit een bijna 9jaar oude Sharp met een Hema prepaid kaart en heb momenteel geen relatie. Iedereen zijn/haar mening, ik de mijne. Het probleem is wederkerig, de puriteinen veroordelen de bandelozen en omgekeerd, maar wat ze beide vergeten is dat ze hetzelfde probleem delen: SEKS.
Ze hebben beiden een issue met seks en hebben daar een vorm voor gevonden om mee om te gaan. Een label plakken op iets, lost niets op en zeker niet als je vindt dat je dan anderen ook mag stickeren met jouw label. Als die ander jouw manier van omgaan met iets veroordeeld, zegt dat niets over jou, maar over hoe moeilijk die ander het met zijn/haar gemaakte keuze heeft. Puriteinen, of bandelozen, beiden maakten slechts een keuze van hoe om te gaan met iets. Hoe onbewuster, des te sterker de veroordeling van de ander. Maar da’s een ander verhaal.
@Bernd: Leuk dat je reageert. Nee, ik veroordeel niemand op basis van zijn/haar seksuele keuzes. Gelukkig zijn we vrij om te kiezen en daarin respecteer ik iedereen. Met bovenstaand stuk probeer ik mensen aan het denken te zetten en wil ik het gesprek op gang brengen over wat waardevol is en hoe we anno 2012 met onze seksualiteit omgaan.
@Sjaak: Wat een eerlijke reactie. Ik kan me voorstellen dat mijn stuk op jou denigrerend overkomt en dat je je persoonlijk aangevallen voelt? Dat is niet mijn bedoeling. Natuurlijk kun je zonder huwelijk hele mooie, liefdevolle seksuele relaties hebben, dat is een feit. Ik voel mij absoluut niet beter dan andere mensen die andere keuzes maken op seksueel gebied.
Wel geloof ik in seksualiteit in combinatie met liefde, trouw en voortplanting. Voor mij is seksualiteit zoiets intiems, dat ik deze intimiteit binnen de exclusiviteit van het huwelijk wil delen. Je kunt het huwelijk achterhaald noemen, maar nog steeds beloven honderdduizenden mensen elkaar trouw; dat ze voor de wet en familie & vrienden uitspreken, beloven, de keuze maken elkaar lief te hebben en te ondersteunen in dit leven. Voor mij betekent deze huwelijksbelofte meer dan seks en verliefdheid, wat over kan gaan en – onafhankelijk van eerder gemaakte keuzes – kan groeien of stagneren.
Na afloop van een lezing sprak ik met iemand die tijdens zijn huidige relatie wel seks heeft. Hij zei: ‘Als ik seks met mijn vriendin heb, voelt het alsof ik haar nooit meer kwijt wil. Dat zij de enige voor me is. Dat ik mezelf helemaal aan haar wil geven, voor altijd.’
Dat verwoordt prachtig wat seksualiteit ten diepste is. Je zegt met je lichaam wat in de praktijk wel of niet werkelijkheid is.
Met alle respect, want ik ken je niet persoonlijk, geloof ik dat seksualiteit meer is dan een daad tijdens een verliefdheid. Seksualiteit creëert nieuw leven, een kindje dat voor altijd verbonden is met zijn vader en moeder, of deze vader en moeder bij elkaar blijven of niet. Seksualiteit is een verbond, het verbindt mensen en zorgt voor een sterke hechting waarin kinderen veilig kunnen worden geboren.
Onderschatten we de waarde niet?
[Natuurlijk kun je zonder huwelijk hele mooie, liefdevolle seksuele relaties hebben, dat is een feit. Ik voel mij absoluut niet beter dan andere mensen die andere keuzes maken op seksueel gebied.]
Waarvan akte!
[Wel geloof ik in seksualiteit in combinatie met liefde, trouw en voortplanting. Voor mij is seksualiteit zoiets intiems, dat ik deze intimiteit binnen de exclusiviteit van het huwelijk wil delen. ]
Dat is een keuze die je jezelf oplegt. Zelf vind ik maagdelijkheid niet zo heel erg bijzonder. Het hebben van seks is net zo’n lichamelijk kunstje als fietsen of lopen. Het enige bijzondere eraan is dat het in de eerste keer of keren meer inspanning kost, dat los van de activiteit die ermee gepaard gaat. Seks is namelijk emotioneel gezien meer complex, iets wat in iedere gezonde opvoeding en scholing wel meegegeven dient te worden. In die zin wijkt het weer af van zaken als iedere andere lichamelijke oefening e.d. Maar het verliezen van maagdelijkheid an sich staat daar wat mij betreft los van; dat is een lichamelijke barriere van een complexer geheel.
Daarnaast staat wat mij betreft de noodzaak dat seks geheel in dienst staat van de voortplanting. Die noodzaak wordt gevonden in onze natuurlijke drang. En natuurlijke drang als voorbeeld voor ons gedrag lijkt me niet de sterkste redenering. In de logica en argumentatieleer wordt dit dankpatroon ook wel de naturalistic fallacy genoemd. Of het is – ought-probleem. Er is geen wet die zegt dat je uit bepaalde feitelijkheden gedrag kunt afleiden. Voor mensen heeft seks – door de geschiedenis heen – meerdere betekenissen dan alleen maar voortplanting. En die meerdere betekenissen hoeven niet noodzakelijkerwijs samen te vallen. Dat is iets wat de kerk ervan gemaakt, maar berust op logische denkfouten, beperkte kennis over ons menszijn en willekeurige voorkeur voor een wenselijke situatie.
[Je kunt het huwelijk achterhaald noemen, maar nog steeds beloven honderdduizenden mensen elkaar trouw; dat ze voor de wet en familie & vrienden uitspreken, beloven, de keuze maken elkaar lief te hebben en te ondersteunen in dit leven. Voor mij betekent deze huwelijksbelofte meer dan seks en verliefdheid, wat over kan gaan en – onafhankelijk van eerder gemaakte keuzes – kan groeien of stagneren.]
Ik vind het huwelijk niet achterhaald. Alleen als sociale norm vind ik het achterhaald. Ik heb niet een hele ceremonie nodig te hebben om me aan mijn beloftes te houden; voor veel mensen is dit echter wel gemakkelijk of wellicht zelfs noodzakelijk. Wederom gaat deze vlieger niet voor iedereen op. Daarnaast vraag ik me af of veel mensen die een huwelijksbelofte doen wel goed beseffen wat voor beloften ze allemaal doen.
[Na afloop van een lezing sprak ik met iemand die tijdens zijn huidige relatie wel seks heeft. Hij zei: ‘Als ik seks met mijn vriendin heb, voelt het alsof ik haar nooit meer kwijt wil. Dat zij de enige voor me is. Dat ik mezelf helemaal aan haar wil geven, voor altijd.’
Dat verwoordt prachtig wat seksualiteit ten diepste is. Je zegt met je lichaam wat in de praktijk wel of niet werkelijkheid is.]
Mee eens. Ik denk dat daar een essentie in zit. In ieder geval voor mij. Alleen is er een kleine groep mensen die ook de vrije liefde geniet. Zijn zij immoreel?
[Met alle respect, want ik ken je niet persoonlijk, geloof ik dat seksualiteit meer is dan een daad tijdens een verliefdheid. Seksualiteit creëert nieuw leven, een kindje dat voor altijd verbonden is met zijn vader en moeder, of deze vader en moeder bij elkaar blijven of niet.]
Wederom verwijs ik je naar mijn eerdere uitleg over de naturalistic fallacy. Het staat je vrij om jezelf dat denkpatroon op te leggen, maar dat maakt het logisch en ethisch gezien niet noodzakelijkerwijs juist (of onjuist). Bovendien denk ik dat de praktijk uitwijst dat voor de sociaal wenselijke norm (voor zoveel mogelijk mensen het grootste geluk en wat gij niet wilt dat u geschied, doe dat ook een ander niet) dat seks voor het huwelijk, vrije liefdes, orgies e.d. In principe die norm geweld aandoen. Ik denk alleen dat veel mensen het hebben van een constante orgie uit allerlei praktische (en innerlijke) overwegingen gewoon niet nastreven (zoals ik). Maar is het daarmee een goede norm?
[Onderschatten we de waarde niet?]
Ik denk het niet. Voor zover die waarde al dan niet intuitief bestaat, moeten we wel iedereen bewust maken van de emotionele en lichamelijke consequenties. Tot zover moet iedereen de eigen waarde van de seksuele daad bepalen. En als omgeving natuurlijk waakzaam blijven wanneer het vermoeden bestaat dat er van iemand misbruik wordt gemaakt. Zeg maar de belangrijkste sociaal wenselijke normen toegespitst op dit deelgebied van seks. En alsjeblieft. Laten we niet terugkeren naar de tijd waarin de kerk de sociale norm bepaalde. Als er iets ergers is dan oversekste mensen, dan is het wel de situatie dat er helemaal niet over werd gepraat.
{Seks is namelijk emotioneel gezien meer complex, iets wat in iedere gezonde opvoeding en scholing wel meegegeven dient te worden. In die zin wijkt het weer af van zaken als iedere andere lichamelijke oefening e.d. Maar het verliezen van maagdelijkheid an sich staat daar wat mij betreft los van; dat is een lichamelijke barriere van een complexer geheel.}
Misschien is de terminologie die ik gebruik verwarrend. Natuurlijk bedoel ik met de term ‘maagdelijkheid’ meer dan alleen het lichamelijke aspect daarvan. Juist het complexe van seksualiteit geeft aan dat het in een veilige setting dient te gebeuren.
{Voor mensen heeft seks – door de geschiedenis heen – meerdere betekenissen dan alleen maar voortplanting. En die meerdere betekenissen hoeven niet noodzakelijkerwijs samen te vallen. Dat is iets wat de kerk ervan gemaakt, maar berust op logische denkfouten, beperkte kennis over ons menszijn en willekeurige voorkeur voor een wenselijke situatie.}
Voor de mensen is seks – door de geschiedenis heen, in alle culturen, rassen en stammen – altijd gelinkt aan relaties, verbinding en voortplanting (hoe oppervlakkig of cultureel/sociaal wenselijk ook). Het is een cliché om te suggereren dat de kerk dit ervan gemaakt heeft. Door de eeuwen heen was familie, gezinsstructuren en de bijbehorende relaties en seksualiteit alom aanwezig.
{Daarnaast vraag ik me af of veel mensen die een huwelijksbelofte doen wel goed beseffen wat voor beloften ze allemaal doen.}
Nee, veel mensen weten niet wat de huwelijksbelofte betekent en zien dit meer als een mooi ritueel of reden om een groot feest te geven. Lees hierover mijn blog http://www.estherkaper.nl/verd/trouwbelofte-wordt-overschat/
{Alleen is er een kleine groep mensen die ook de vrije liefde geniet. Zijn zij immoreel?}
Het is niet aan mij om hen immorreel te noemen. Het boeit mij wel hoe deze mensen met seksualiteit en intimiteit omgaan. Ik zou graag het gesprek aangaan.
{Laten we niet terugkeren naar de tijd waarin de kerk de sociale norm bepaalde. Als er iets ergers is dan oversekste mensen, dan is het wel de situatie dat er helemaal niet over werd gepraat.}
Jammer dat je mij impliciet beschuldigt van het opleggen van een norm. Ik beargumenteer mijn standpunt, net zoals jij dit doet en net zoals iedereen overtuigingen uitdraagt. En wat betreft de kerk, de kerk is inderdaad vaak de fout in gegaan door de norm als wet voor te schrijven en liefdeloos met mensen om te springen.
De openheid is jarenlang ver te zoeken geweest, maar hier begint verandering in te komen. Ik hoop een bijdrage te leveren aan het bevorderen van openheid over dit thema onder christenen. Daarom schreef ik mijn boek Hot Issues. Zie daarvoor mijn website: http://www.estherkaper.nl.
Wat een ontzettend zwart-witte manier van omgaan met seks heb jij,Esther.Voor jou is er het exclusieve weggeven van maagdelijkheid OF seks als wegwerpartikel, als goedkoop product.Wat een kortzichtige,zelfs gevaarlijke benadering van dit onderwerp.Want waar is je eigen verantwoordelijkheid,je zelfkennis,je eigen gevoelsleven in dit verhaal?Je haalt er allerlei meta-waarheden en dogmatiek bij.Je schrijft zelfs,dat God beter weet wat we nodig hebben dan wij.Sorry,maar hoe kun jij in godsnaam weten wat God zou weten?Je komt op me over als een kortzichtige,bange vrouw.Die tegelijk zo arrogant is dat ze denkt dat ze de waarheid in pacht heeft.Uiteindelijk wil je niet met mensen in gesprek gaan.Dan Ou je op basis van gelijkwaardigheid een gesprek met anderen hebben in de kroeg.Nee:je wilt andere mensen ervan overtuigen dat jouw mening de juiste is.Dat ontkennen getuigt van fundamentalistische trekjes.
Beste G.
Het klopt dat ik het thema in dit artikel zwart-wit neerzet. Maar als je de discussie daaronder goed zou lezen, dan zou je niet schrijven wat je hebt geschreven. Ruimte voor nuance is er absoluut. Zeker is er een verschil tussen one night stands en seks in een vaste relatie.
Maar mag ik van jou een overtuiging hebben? Mag ik ergens in geloven? Of word ik dan direct weggezet als ‘fundamentalist’?
Het verbaast me dat we in dit land alles mogen vinden en zeggen, maar zodra iets met geloof te maken heeft, mag dat niet en wordt het woord fundamentalisme genoemd.
Sta jij nergens voor? Geloof jij nergens in? Heb jij geen eigen mening waarvan je denkt dat het dichtbij de ‘waarheid’ komt? Of mogen we nergens meer voor staan tegenwoordig?
Ik ben niet diegene die andere een norm wil opleggen. Dat kan ook helemaal niet. Ik neem alleen verantwoordelijkheid voor mijn eigen leven, niet voor dat van een ander. Mensen zijn vrij om hun eigen keuzes te maken. Ik ben God niet.
Mijn zelfkennis is groot. Ik weet heel goed hoe mijn eigen gevoelsleven eruit ziet. Lees daarvoor mijn boek.
Gesprekken in de kroeg heb ik veelvuldig gehad. Dus in plaats van al je beschuldigingen, zou ik hier liever het gesprek over de inhoud met je aangaan.
Tuurlijk mag je ergens in geloven. Maar waarom kan je je ‘geloof’ niet gewoon lekker voor jezelf houden? Ik heb zeker ook een mening. Net als miljoenen anderen. Die mening verandert overigens trouwens ook weleens. Aangezien ik het leven zie als een constante zoektocht, een leerproces. Ik ga niet, net als jij, heel narcistisch daar een boek over schrijven of pseudo-intellectuele spreekbeurten houden. Ik ben niet zo’n egotripper dat ik overal en nergens mijn mening ga verkondigen. Ik houd die mening lekker voor mezelf. Ik ga geen boek schrijven over mijn persoonlijke seksleven. Daarvoor vind ik mijn (seksuele) relaties te persoonlijk, te prive. Het gaat de rest van de wereld niks aan wat ik wel of niet tussen de lakens doe. (Mijn partner zou het trouwens ongetwijfeld heel genant vinden als ik dit wel zou doen: dit gaat een ander niets aan). Jij zegt dat je verantwoordelijkheid neemt voor je eigen leven, niet voor een ander. Waarom houd je het daar dan niet gewoon bij? Je bent typisch zo’n christelijk meisje dat denkt dat ze weet wat ‘de rest van de wereld’ nodig heeft. En die denkt dat anderen op haar overtuiging zitten te wachten. En daarbij een zieke behoefte heeft om overal en nergens anderen ‘aan het denken te zetten’ (alsof andere mensen niet minstens net zoveel denken als jij). Typisch gevalletje van betweterig en sneu……..
En ja: je wilt WEL anderen een norm opleggen. Tuurlijk wel: anders had je het gehouden bij gespekken in de kroeg. Of het schrijven van een dagboek. In plaats van het uitgeven van een boek bij een christelijke uitgever. Dat ontkennen is hypocriet, schijnheilig, laf zelfs.
Dus ja: je hebt zeker fundamentalistische en enge trekjes.
Helemaal met je eens dat het leven een constante zoektocht is, een leerproces. Mijn boek gaat over mijn zoektocht en is in de eerste plaats bedoeld voor jonge christenen die dezelfde levensovertuiging hebben als ik, maar met vragen over de dagelijkse praktijk zitten. Daar wil ik een klankbord voor zijn.
Laat jij je niet inspireren door mensen die boeken schrijven over allerlei onderwerpen? De geschiedenis zit bomvol mensen die boeken publiceren vol betogen, meningen en overtuigingen.
De reacties die ik op mijn boek krijg zijn overwegend positief: eindelijk een ‘christelijk meisje’ die eerlijk over seksualiteit durft te schrijven, zonder te pretenderen dat ik precies weet hoe het zit. Geen theologische verhandeling met een vingerwijzing, maar een eerlijk verhaal over de dagelijkse praktijk.
Maar als je niet op mijn verhaal zit te wachten, verplicht niemand je om mijn blog/boek te lezen.
Nogmaals: een norm opleggen is onmogelijk. Het enige dat ik graag wil, is mensen inspireren en het gesprek op gang brengen. Net als alle anderen die boeken, columns en artikelen publiceren. Wat iedereen daar vervolgens mee doet, is niet aan mij.
Ik heb niet de indruk dat wij tot een inhoudelijk gesprek gaan komen, omdat ik het vermoeden heb dat jouw beeld van mij al vastligt. Verbeter me als dat niet het geval is. Bovendien wil je niet inhoudelijk over het onderwerp seksualiteit van gedachten wisselen, dus dan lijkt het me beter als we het hierbij laten.
Natuurlijk zijn de reacties op je boek (dat overigens WEL vol staat met theologische verhandelingen; er staan tig bijbelteksten in)overwegend positief: het wordt uitgegeven door een christelijke uitgever en gelezen (en beoordeeld) door christelijke mensen. Uiteraard zijn de reacties dan positief; lekker makkelijk. Laat het eens beoordelen door ‘de gemiddelde niet-christen’ of door de Volkskrant of HP/De Tijd. Daar spugen ze je boek ongetwijfeld uit. Je houdt spreekbeurten in christelijke clubjes, staat als ‘spreker’ op een christelijk festival. Alleen maar omdat jij het nodig vindt (en nodig hebt) om bevestigd te worden in je eigen ideeen. Uiteraard laat ik me ook inspireren door mensen, boeken, beelden, muziek, films, etc. Maar deze inspiratiebronnen pretenderen zelf niet ‘inspirerend’ te zijn. Of een klankbord. Of een handboek voor de dagelijkse praktijk. Het inspireren gaat vanzelf, niet geforceerd. Dat is het grote verschil met jou. Daarom is jouw (moraliserende) mening niet boeiend of interessant. Inderdaad zonde van mijn tijd, want self-important fundamentalistische typetjes als jij gaan toch wel door met zichzelf voor gek zetten. Succes daarmee.