Het is moeilijk om precies aan te geven in hoeverre de invloed van de president een rol speelt in de veranderingen, maar zeker is dat onder de presidenten Khatami en Rohani, die als hervormers bekend staan, de regels wat losser gehanteerd worden.
Toch werd mijn manteau ook onder president Ahmadinejad wat korter, zag ik meer gestifte lippen en begonnen Iraanse vrouwen hun neus te laten opereren. Af en toe hoorde je wel dat de zedenpolitie weer ingreep of dat de geestelijken in een fatwa de hippe kapsels van jonge mannen afkeurden. Het gaat natuurlijk om veel meer dan uiterlijkheden, maar in het straatbeeld vallen deze het eerst op: Iran is veel kleurrijker en fleuriger geworden de laatste jaren.
Nu ben ik weer in Iran, tijdens de presidentsverkiezing, en ik hoopte van harte dat Rohani een tweede termijn zou krijgen. Raisi heeft bloed aan zijn handen en staat bekend als een hardliner. “Net als Ahmadinejad,” vertelde een aantal mannen mij.
Een paar dagen voor de verkiezing stond in Qom een jongeman met een bord “I love …” en daarachter een foto van een mullah (geestelijke). Ik dacht dat het Rohani was – mullah’s lijken nogal op elkaar met de tulbanden en baarden, dus sprak ik de man aan met een blij gezicht: “Ah, u gaat op Rohani stemmen?”
Ik bleek me vergist te hebben; het was een foto van Raisi. De man moet gezien hebben dat mijn gezicht betrok. Ik vertelde hem dat Rohani veel beter was. Rohani spreekt met de Amerikanen en om vrede te behouden moet je met elkaar praten en elkaar niet de rug toekeren. Tijdens mijn betoog kwamen er meer mensen om ons heen staan. Ik meende wat instemmend geknik te zien, maar ja, Qom is één van de meest conservatieve steden van Iran, dus de aanhang van Raisi zal er groter zijn.
In de volgende dagen stelde ik de Iraniërs die ik ontmoette vaak de vraag: “Ga je stemmen vrijdag?” En zo ja, dan wilde ik natuurlijk ook weten op wie. Ik kreeg wisselende antwoorden, taxichauffeurs en de meeste Iraniërs die in het toerisme werken, gaven aan op Rohani te stemmen. Af en toe kreeg ik een ontwijkend antwoord, maar er waren ook veel mensen die zeiden niet te gaan stemmen: de keuze uit “slecht, slechter, slechtst” was voor een aantal geen optie. Anderen gaven aan dat de verkiezingen hen niet interesseerden. Vier jongemannen, die liftend naar Shiraz waren gekomen om in een bergdorp, dat men ‘Iraans Amsterdam’ pleegt te noemen, pot te gaan roken, waren zodanig tegen hun islamitische regering dat ze daarom niet gingen stemmen.
Het laat zien dat het land in beweging is. Het woord ‘hervorming’ valt vaak als er door buitenlandse media over Rohani wordt geschreven. Maar er is nog veel werk aan de winkel, zoals de vrijheid van organisatie, denk aan vakbonden en politieke partijen. De economie groeit nu wel, maar de gemiddelde Iraniër merkt dat niet voldoende. En wat te denken van de scheiding tussen moskee en staat, maar dat lijkt momenteel even te veel gevraagd.
De conservatieve geestelijkheid moet rekening houden met de 30% die thuis is gebleven, want de niet-stemmers zagen liever Rohani winnen.
Op vrijdag liep ik langs een paar stembureaus. Het was er inderdaad druk, maar binnen mochten we niet komen. Een babbeltje met een aantal mensen, dat met blauwe vinger het stembureau verliet, mocht wel.
De uitslag kwam vanmorgen, net op het moment dat ik in een taxi zat. Maar geen nood: het was een taxi met TV en voor we een bezoek gingen brengen aan de prachtige Nasser Al Molk-moskee in Shiraz kregen we live in de auto de uitslag dat Rohani gewonnen heeft. Een blije taxichauffeur!
23 miljoen Iraniërs hebben voor Rohani gestemd. Daarnaast denk ik dat de conservatieve geestelijkheid rekening moet gaan houden met de 30% die thuis is gebleven, want de niet-stemmers die ik heb gesproken, vertelden zonder uitzondering dat ze liever zagen dat Rohani zou winnen. Het laat zien dat er nog meer hervormingen nodig zijn!
Meer verhalen over Iran vindt u hier.
Wat ben ik blij voor de Iraniërs!
Ik gun ze zo wat meer vrijheid!
Qom is inderdaad het religieuze centrum. Als “netjes bedekte westerling” mocht ik de heiligdommen bezoeken. Wel werd ik bij binnenkomst door een lieve vrouw nog extra verhuld in een wit, met zwarte bloemen versierd, monniksgeval van kunststof. (Zweten dus voor het goede doel.)
Ook nog een gesprek gehad met een wijze, aardige mullah in een suikerzoet gedecoreerde ontvangstruimte.
Hij vertelde over de sjia islam.
Van het zware accent dat de dood in het verhaal kreeg, werd ik niet echt blij. (Er zijn ook regelmatig treuroptochten o.a. om de dood van Ali en Hoessein.)
Zijn antwoord op mijn vraag of het mogelijk was dat er na Mozes, Jezus en Mohammed nog een nieuwe profeet zou komen (om ons allemaal te verbinden met elkaar, in vrede), was stellig: Mohammed was het Zegel der Profeten! Punt!
Een tweede termijn onder Khamenei is niet makkelijk geweest voor anderen, maar er is zoveel ruimte voor verbetering dat er altijd wel wat te bereiken is. Er zijn alleen vandaag al een aantal bruikbare adviezen gegeven door woordvoerders van andere landen. Laten we er het beste van hopen.
Hoe denk je over de enorme wapendeal die Trump heeft afgesloten met Saoudi-Arabië?
Mij lijkt dat onverstandig. Trump denkt dat die wapens ingezet gaan worden voor terrorisme bestrijding, het spekt de economie van Amerika en verscherpt mogelijk de verschillen tussen de soennitische en sjiitische stromingen. Of zie ik dat verkeerd?
Daar denk ik heel anders over.
Wel problematisch vind ik de Amerikaanse omschrijving van de huidige houding als “pro Arabic Sunni” waar het eigenlijk gaat om het isoleren van Iran en door hun gesteunde organisaties die terrorisme bedrijven. Dat legt de nadruk verkeerd en suggereert een Sunni-Shia strijd, en het veronderstelt affiliatie van Shia moslims met Iran, wat niet standaard het geval is. Er zijn wat meer puntjes aan de Amerikaanse omschrijving van de gewenste aanpak die nog wat extra nuance behoeven, maar ik heb er vertrouwen in dat leiders uit de streek dat ook zo zien. Dat blijkt ook uit de woorden van woordvoerders in de media.