Wat is hier ego? Wat is God?

Geestelijke Oefeningen

Het boek beschrijft chronologisch het proces van een 30-daagse ‘Geestelijke Oefeningen’-retraite onder deskundige begeleiding. Deze oefeningen zijn geen theorie of therapie, maar praktische aanwijzingen om iemand te helpen een bepaalde geestelijke ervaring op te doen. Het doel van deze retraitevorm is onderscheid te kunnen maken bij belangrijke keuzen in het leven en de relatie met Christus te verdiepen, schrijft Miek Pot in de inleiding. Elke deelnemer krijgt een begeleider, die tijdens een kort dagelijks contact opdrachten geeft, voornamelijk bidden en reflecteren op een thema. Met deze begeleider worden ook ervaringen uitgewisseld. Een centrale plaats neemt de eucharistieviering in, kern van de ervaring van de Christuspresentie in de gemeenschap

Taal en spiritualiteit

De spiritualiteit van de katholieke Jezuïeten is de schrijfster niet vreemd. Ze is er vertrouwd mee geraakt tijdens het schrijven van haar scriptie voor het kandidaatsexamen geschiedenis aan de Universiteit van Leiden, haar initiatie als novice en haar weg na het kloosterleven. Het is een spiritualiteit die vertrouwdheid met Christus creëert en tegelijkertijd midden in de wereld staat. Dit charisma en de locatie in het Franse taalgebied bieden Miek Pot, na een achtdaagse voorbereiding, een goede omgeving om zich te bezinnen. Hoe sta ik in mijn geloof? Hoe kan ik dat verdiepen? Waarom mijn bedrukt gemoed? Waarom heb ik zo’n moeite met ‘licht’ leven? Wat is ego? Wat is God?

Emotionele achtbaan

Met een hoofd vol wereldse beslommeringen begeeft Miek Pot zich met anderen in de stilte. Behalve op de eerste dag wordt er niet meer met elkaar gesproken. De start is vermoeiend en lastig, het daar zijn schuurt. Er is weerstand en angsten en confrontaties duiken op: In stilte zit ik mijn tafelgenoten te beoordelen. Mijn oordeel is hardvochtig en Dertig jaar met God is eigenlijk dertig jaar lang een afdalen en een sterven aan mijn illusies geweest. Er vloeien tranen: Na het overlijden van moeder was er verdriet en daarna een kritische terugblik. Ik moest me losmaken en kon dat alleen door me kritisch op te stellen ten opzichte van haar en mijn opvoeding. Troost en troosteloosheid, consolation en désolation, wisselen elkaar af, er is vreugde en verdriet door opduikende situaties uit verleden en heden. Ik ben bang voor het kruis en het lijden, en ben ervoor op de vlucht geslagen in het klooster, in de wereld en in mijn familielieven. Het is als een rode draad in mijn leven. Miek Pot is in een emotionele achtbaan beland.

Genade en aanwezigheid

Naarmate de maand vordert, zit ze beter in de oefeningen en kan zich overgeven aan wat er gebeurt. Daardoor ervaart ze meer en meer consolation, goddelijke troostrijke genade. Zelfs goddelijke aanwezigheid. Door nieuwe inzichten en het besef hoe er ‘om niet’ van haar gehouden wordt, komt er rust en vreugde. Treffend en herkenbaar wordt het proces beschreven van in de meditatie stappen tot het opgaan in het waarnemen. De schrijfster wordt milder, zowel naar zichzelf als naar anderen toe: Misschien mag ik meer groeien in geloof, hoop en liefde? Als een rode draad verschijnt en verdwijnt een eekhoorn in het verhaal, symbool van haar overleden moeder. Het ontroerende en bemoedigende ‘Ik zal altijd van je houden’ refereert zowel aan God als aan de overleden moeder. Ik kwam zwaarmoedig aan en vertrek vrolijk en lachend van hier.

Irritatie

In meditaties en stilteweken spreekt de auteur heel bewust niet over God. In dit boek speelt God een hoofdrol. Ik bleef haken aan passages, die niet uitgediept worden en daardoor wat in het luchtledige blijven hangen voor een lezer die niet vertrouwd is met deze begrippen: in dienst van hen die geregulariseerd worden, finaliteit, valorisatie, de vijf van het enneagram. Dat geldt ook voor de christelijke terminologie en beleving. Ik bleef hangen bij het woord contemplatie: ‘Bedoelt ze hier meditatie?’ Pas op pagina 82 legt de auteur uit, wat zij onder contemplatie verstaat. Ik stoorde me aan opmerkingen als bidden voor iemand met wie het niet klikt, In mijn dromen was ik opeens zwanger. Leuk is anders! en het overmatig gebruik van consolation en désolation. En toch kon ik het boek niet wegleggen. Ik heb haar werk ‘Thuiskomen’ (2012, tweede druk) erbij gepakt, waarin de contemplatie stapsgewijs wordt uitgelegd .

Verdieping

Vorig jaar schreef ik over Thuiskomen onder andere: De christelijke contemplatie is gericht op het innerlijk luisteren naar de stilte, waardoor omvorming in God mogelijk is. Miek Pot brengt God nauwelijks ter sprake, terwijl dat toch haar beweeggrond is. Ze focust op de persoonlijke weg, los van resultaten, maar vol mogelijkheden. In haar nieuwe boek wordt veelvuldig over God gesproken en dat voelt als een coming out: ik ben niet perfect, ik ben gelovig, katholiek, dit ben ik! Ik las het een tweede keer en nu meer door de ogen van de auteur. Het verslag is een openhartige beschrijving van een proces van tasten en verkennen en niet weten maar geloven. Een oprecht hongeren naar verdieping van de persoonlijke Godsrelatie en dit alles onder goede begeleiding om ‘het zwalken van de ziel’ tegen te gaan. In de eucharistie wordt iets moois gezegd: Het is óf begeerte óf gebed! Deze tegenstelling heb ik nog nooit gehoord, en ik vind het een inzicht dat de moeite waard is. De auteur pakt ook lastige onderwerpen als geloof versus religie, mannelijke dominantie in de kerk, denominatie en transreligiositeit bij de kop. Miek Pots ervaringen dagen me uit een diepere laag van mezelf te onderzoeken.

Ontroering

Ik las een aantal fragmenten voor de derde keer, legde het boek weg en overdacht wat ik gelezen had. En in die tussenmomenten raakten de passages op een ontroerende manier aan mijzelf. Aan mijn geloof. Aan mijn weg als leek bij de Karmelorde. Aan de ervaring dat ingeoefende stilte niet knelt, maar bevrijdt. Aan mijn rollen als moeder, vriendin, partner, collega en medemens. De kern van het boek is de verdieping van de God-mens relatie, die zich in het alledaagse licht of de schaduw manifesteert, maar tot volheid komt bij ontmoeting in de stilte. De stiltes in het boek, de onuitgesproken overgangsmomenten, daar gebeurt iets. Niet georganiseerd, niet gecontroleerd, enkel aanwezig. Wanneer ik nu terugkijk op deze maand, valt het op dat het zwijgen, de verveling, en daarmee het uithouden met mezelf en het regelmatige bidden me een enorme rust hebben gegeven. Ik ben veel meer mezelf geworden. Miek Pot beschrijft ervaringen, doorvlochten met reflectie. Deelt de nimmer aflatende zoektocht naar wat de ziel herbergt of verbergt. Wanneer je met of net als deze zoekende aloude paden bewandelt, mag je wellicht ook iets smaken van het transcendente. Van God. ‘Wees niet bang, want ik zal bij je zijn’(Js 43,5). Ik zal altijd van je houden.

Boekgegevens:

Auteur: Miek Pot | Titel: Ik zal altijd van je houden. Dagboek van een 30-daagse retraite | Uitgeverij: Adveniat, Baarn | Prijs: € 16,50 | Klik hier voor meer boekgegevens of om het boek te bestellen.

In 2010 maakte Nieuwwij.nl een filmpje over een stilteretraite van Miek Pot. Dit filmpje kunt u hieronder bekijken.