Ik heb de bundel ‘W!J-land’ inmiddels uit. In eerste instantie vond ik het een beetje meer van hetzelfde. Maar hoe verder ik kwam in het boek, hoe meer verschillen en nuances ik in de verhalen begon te zien. Interessante artikelen, interessante visies. Het heeft mijn eigen mening over de multiculturele en multireligieuze samenleving ook weer gescherpt. Het meeste heb ik met de opvatting dat we moeten beginnen te accepteren dat er verschillen en conflicten zijn. Als we dat niet doen, kunnen we nooit een open dialoog met elkaar aangaan. Bovendien: verschillen mogen er zijn. Mensen zijn nu eenmaal anders. Waar meerdere mensen bij elkaar zijn, zullen altijd verschillende meningen zijn. Dat is goed en leerzaam.
Vervolgens vraag ik me af of het überhaupt mogelijk is deze verschillen te overbruggen, laat staan te verbinden. En is het noodzakelijk? Zolang we ons aan bepaalde gedragsregels houden, kunnen we prima naast elkaar leven zonder elkaar lastig te vallen, ook al hebben we zeer grote verschillen van mening. In onze huidige samenleving zie je ook steeds meer dat mensen zich niet meer verbinden met de buren en andere mensen in de wijk waar ze wonen, maar zelf hun vrienden en activiteiten zoeken: buiten de straat, wijk en stad. Het sneller internet- en telefoonverkeer heeft hier ongetwijfeld een grote bijdrage aan geleverd.
Ook ben ik van mening dat godsdienst niet de boosdoener is als het gaat om onverschilligheid, gebrek aan betrokkenheid en verantwoordelijkheid. Volgens mij komen de problemen van de multiculturele samenleving meer voort uit verschillen in cultuur, waarvan overigens een deel zijn oorsprong wel weer vind in de religie. Als het gaat om allochtonen zijn slechte beheersing van de Nederlandse taal, lage opleiding, het hebben van geen of laagbetaald werk en het gevoel niet thuis te horen in de Nederlandse samenleving fundamentele problemen. Wat betreft sociale achterstand zijn het echter zeker niet alleen allochtonen die buiten de boot vallen. Ook voor autochtone Nederlanders geldt dat sociale achterstand een grote bron van onvrede en intolerantie is. Wat dat betreft hebben we het economisch tij niet mee op dit moment.
Het enige nadeel van de bundel vind ik dat het allemaal erg intellectueel en elitair is. Op dit niveau spelen de problemen het minst. Hoe kunnen we dit vertalen naar het niveau van het alledaagse leven? Daar ben ik ook nog niet uit, maar mijn ervaring heeft geleerd dat je het beste kunt beginnen met hele kleine dingen.
Ik heb dit boek ook gelezen. Ben het op alle punten eens met meneer Lippe.
Met heel veel plezier heb ik het boek gelezen. In tegenstelling tot Nico Lippe vind ik het juist van belang dat er eens gereflecteerd wordt op deze thema’s. Waarom is dat elitair en intellectueel? We leven toch al in een cultuur waar de primaire emotie toenemend de overhand krijgt. Juist vanuit goede reflectie ontstaat nieuw zicht op alledaagse praktijken. Het is dan ook de taak van ons allen om iets te doen en daartoe inspireert dit boek mij!