“Je moet nooit vergeten dat je een individu bent”

Mijn overtuiging is dat een mens meer is dan een staatsburger. Ik verbaas me erover dat weinigen zich dat realiseren. Mensen denken dat we eigendom zijn van de staat, of dat we eraan onderworpen zijn. Dat laatste zijn we in zekere zin ook wel (we hebben daar immers zelf een systeem voor bedacht) maar er is altijd iets wat zich daarbuiten bevindt, en dat is precies wat heilig voor mij is.

Ik ben daarom tegen de doodstraf. Over je leven kan niet door de staat worden beslist. Dat we ons – omdat we nu eenmaal moeten samenleven – dienen te onderwerpen aan het staatsgezag, betekent niet dat ons hele wezen daaraan is overgeleverd. Je kunt je wel in een systeem krommen en je kunt wel allerlei overheidsformulieren invullen, maar er is een deel van jezelf wat daarbuiten valt. En dat gedeelte van ons leven maakt het de moeite waard. Je moet nooit vergeten dat je een individu bent. Dat is precies het punt in je bestaan waarop je gegrepen wordt door kunst, of door religie. De spanning tussen die twee, dus tussen wat jou als individu eigen is en wat je aan een gemeenschap bindt, fascineert me.

Plato zei: “Wij hebben twee vurige paarden in onze borst. Het ene paard wil dat we tot de gemeenschap behoren en geborgen zijn. Het andere wil zich altijd onderscheiden, dat wil bijzonder zijn en beter dan anderen. Die twee driften beheersen ons. We zijn soms de balans kwijt, en soms vinden we voor even de balans”. Bij Plato is het intellect een heel kleine wagenmenner, een schriel mannetje dat die twee paarden in bedwang moet zien te houden. Maar dat is lastig om te doen. En je ziet juist in de discussies over wat mensen heilig is die paarden alle kanten opgaan. Dan krijgt het intellect de spanning tussen individu en gemeenschap nauwelijks nog in bedwang.