In de korte tijd dat we in Hong Kong wonen, hebben we al meer met tyfoons te maken gehad dan in alle jaren van ons leven hiervoor. Het was meteen raak op dag één: de vlucht waarmee we Nederland zouden verlaten, dreigde gecanceld te worden omdat tyfoon Utor actief was en het vliegveld gesloten. Uiteindelijk konden we toch vertrekken, zij het met forse vertraging. Maar dat is het minste. Terwijl ik dit schrijf, worden er opnieuw honderdduizenden mensen in Zuid-China geëvacueerd omdat opnieuw een tyfoon, Danas genaamd, deze kant op komt. We zien beelden van mensen die, met vaak niet meer dan enkele bezittingen in een doek bij elkaar geknoopt, huis en haard verlaten.
Juist die beelden van dat huis en die haard zetten aan het denken. Want de huizen die verlaten worden, hebben niet eens een tyfoon nodig om om te vallen: het zijn bouwvallige optrekjes die niet veel nodig hebben om met de grond gelijk gemaakt te worden en de geëvacueerde bewoners met niet meer achter te laten dan die paar in de doek bij elkaar geboden spullen.
Ook hier in Hong Kong leidden berichten van langskomende tyfoons tot angst en onrust. Maar die niet alleen: we hebben inmiddels geleerd ook respect te hebben voor regens. Het kan hier, zeker als er een tyfoon in de buurt is, enorm regenen. De regens krijgen kleurcodes (geel, rood en zwart) en de officiële radio- en TV-zenders maken die bekend. Bij tyfoons wordt de windkracht aangegeven. Als vóór 07.00 uur en ook nog vóór 12.00 uur de code zwart is of de kracht 8, dan gaat de stad op slot, de ochtend of de hele dag. Iedereen wordt geacht thuis te blijven of naar huis te gaan. Het openbaar vervoer (de metro is het vervoersmiddel voor honderdduizenden) gaat minder vaak rijden. Vergelijkbaar met het weeralarm van NS, maar hier is het de staat en niet een vervoersbedrijf dat bepaald wat de code is. Wat ook anders is, is het thuis waar men haar of zijn heil moet zoeken. Hong Kong is bekend van de enorme wolkenkrabbers, de verticale stad, het New York van Azië, de stad van economische groei, van luxueuze winkelcentra, van ongebreideld consumeren. Maar ook deze stad kent een andere kant. Het ruimtegebrek is dusdanig dat er mensen zijn die in kasten wonen. Je verhuurt dan in je huis je bezemkast en met een beetje goede wil, kan daar een echtpaar wonen. Zo is het hier ook geen uitzondering, heb ik begrepen, om ‘helpers’ – hulpen in de huishouding, au-pairs -, in het bad te laten slapen, of soms zelfs op de WC. Niet alleen door ruimtegebrek wonen mensen soms op vreemde plekken, ook door armoede gebeurt dat. Zo zijn er mensen die op die enorme wolkenkrabbers wonen. Op het dak. Men improviseert kamers door wanden van ijzerdraad te maken. Daar hangt men, vanwege de privacy, bezittingen en kleding aan op. Met hangers of op een andere manier “Cage-people”, worden deze mensen genoemd, kooi-mensen.
Je hoeft geen rijke fantasie te hebben om je voor te stellen wat het voor cage-people betekent als er code zwart of 8 wordt afgegeven. In een kooi tyfoons of slagregens weerstaan op het dak van een wolkenkrabber is geen sinecure.
Onder dit soort weersomstandigheden vallen er ook in China, slachtoffers. Door natuurgeweld, heet het dan. En: “Tegen de kracht van de natuur kan geen mens op…”. Op zichzelf ben ik het daar hartgrondig mee eens. Als je overstromingen en aardbevingen hebt meegemaakt en je hebt de gevolgen van een tsunami gezien, besef je heel erg goed hoe nietig wij mensen zijn. En dat het leven, zoals in ‘westerse’ samenlevingen wel eens gedacht wordt, niet maakbaar is.
Maar toch zet ik een vraagteken bij de gelatenheid en vroomheid waarmee geaccepteerd wordt dat rampen mensenlevens eisen. Natuurgeweld is Gods wil, zegt men dan, en wij mensen kunnen er niets aan doen als er dan slachtoffers vallen. Mijn overtuiging is dat we er wél iets aan kunnen doen. Want de plekken waar de slachtoffers vallen zijn de plekken waar mensen onder mensonwaardige omstandigheden wonen. Dat zijn de wijken die ontstaan op plekken waar anderen niet willen wonen, op slechte grond of op het dak van een wolkenkrabber.
Het is dus lang niet altijd alleen de schuld van de natuur als er slachtoffers vallen bij rampen. Het is evenzeer de schuld van ongeïnteresseerde bestuurders bestuur, van gebrek aan respect en gelijke kansen, waardoor het ene leven minder waard lijkt dan het andere. Ondanks alle waarschuwingssystemen…
