Oerfeest
In de vroege kerk werd kerst niet gevierd. De geboorte van Christus is geen specifiek christelijk ‘heilsfeit’. Het vieren daarvan is pas veel later ingesteld, om godsdienst-politieke redenen, en gekoppeld aan de bestaande midwintervieringen van de westerse Europese volken. Zoals velen met een kerkelijke achtergrond ben ook ik opgevoed met de boodschap dat deze als ‘heidens’ gekwalificeerde oorsprong zo snel mogelijk diende te worden vergeten om ons volledig te kunnen richten op de christelijke transformatie daarvan. Sterker nog, ik ben daar niet alleen mee opgevoed, ik heb het als beginnend onderwijzer ook zelf mijn leerlingen op het hart gebonden: kerstboom en kaarsjes zijn mooi, maar je begrijpt natuurlijk wel dat het daar niet om gaat…
Inmiddels heb ik het oerfeest van de winterzonnewende op waarde leren schatten en pleit ik voor een nieuwe bewustwording daarvan. En een herwaardering van de kerstevangeliën.
Kosmisch bewustzijn
Wij zijn zodanig verstedelijkt dat we nauwelijks nog besef hebben van het mysterie van de kosmos. Juist ook met het oog op de ernstige ecologische problemen, met name de klimaatverandering, is een kosmisch bewustzijn onontbeerlijk. Huiver voor het ontzagwekkende universum is een gezonde en heilzame gemoedsgesteldheid. Het creëert een reële en relativerende houding in de benadering van de wereldproblemen.
Niet voor niets zien we de intense beleving van de terugkeer van het licht uitgedrukt in mythen, sprookjes, poëzie en rituelen. Binnen het christendom is dat lang afgevoerd als ‘heidens’, maar nu de aarde zo bedreigd wordt zou je toch wensen dat dit besef sterker aanwezig was geweest. Hadden we als kerken maar meer geluisterd naar Franciscus van Assisi. En trouwens ook naar Calvijn, die de natuur ‘het theater van Gods glorie’ noemde.
De beleving van het licht is universeel menselijk, of je nu op het noordelijk of zuidelijk halfrond woont of binnen de keerkringen. De viering van het licht schept verbinding. Welke overtuiging we ook aanhangen, we ervaren dat dit het is waar we allen uit voortkomen: geboren uit sterrenstof.
Laten we de winterzonnewende opnieuw gaan vieren – zonder er een christelijke draai aan te geven.
Politiek protest
En die prachtige geboorteverhalen van Mattheüs en Lukas dan?
Beide zijn verhalen over kleine mensen die in het politieke geweld onder de radar blijven maar er wel het slachtoffer van zijn. Geen wereldnieuws. Wat is gewoner dan een opgejaagde zwangere vrouw? Beide zijn verhalen over een vluchtelingenkind, grimmig en verbijsterend actueel in het schuiven met mensen als pionnen. Volksverhuizingen van mensen op drift.
Maar de profetisch politieke kracht ervan wordt steeds dieper ondergesneeuwd door de obligate, commercieel opgeblazen genoeglijkheid van het jaargetijde. En door – niet te vergeten – de vele tenenkrommende kerstdeuntjes.
Laten we de verhalen nu inzetten in ons verzet tegen de idiote bureaucratisering in het vluchtelingenbeleid. Een beleid dat verkrampt lijkt door angst en bol staat van wantrouwen.
Ik kan het niet overzien en ik begrijp de enorme druk. Ik begrijp ook dat wij als klein landje niet alles kunnen oplossen waar er zoveel rotregimes op de wereld zijn. Maar ik signaleer dat er iets grondig mis moet zijn wanneer mensen die in een andere tijd Nederland binnen kwamen, inmiddels jaren hier wonen, zelfs een verblijfsvergunning hadden, vol goede wil zijn om te integreren, worden terug verwezen naar landen waar Herodes nog wel degelijk heerst. Dat er iets grondig mis moet zijn als kinderen die nota bene hier geboren zijn in dat besluit worden meegenomen.
Dit lijkt op een parallel universum van schimmige regels en willekeur.
Laten we deze verhalen over ontheemding het hele jaar door lezen, juist omdat ze zo menselijk goddelijk ontroerend zijn.
Het hele jaar door – behalve met kerst, dat huiselijke feest rond het vuur.
Dag Wim, mooie overweging. Hier dan maar een winterzonnewende-verhaal. Ik hoop dat je het leuk en toepasselijk vind.
http://www.brammoerland.com/verhalen/bustochtwoestijn.html
Kerst 2016: kaarsen branden voor ontheemden.
Wim,
Meer dan fantastische beschouwing. Daar kan jouw streekgenoot Jan-Jaap van Peperstrate nog wel iets van leren.
Wim, dat we mogen beseffen dat sterrenstof ons allemaal aan elkaar bindt , met een kaars in de hand naar het licht om elkaar daarin te vinden,
dankjewel voor de fijne woorden, Gerry
Ik kan het niet gewoon vinden, dat mensen op de vlucht zijn.
Daarom ga ik op 25 december kaarsen branden en ben ik stil voor de vluchtelingen.
Dank, Bram, mooi verhaal.
Zeker, Joke, doen we!
Ha Kees, goed van je te horen. JJ van P ken ik niet. Broer van Twan? 😉
Dank weer, Gerry, voor je hartelijke reactie.
Beste Wim,
Wat een prachtige overweging. Daar ga ik nog eens rustig over nadenken!
Hartelijke groet,
Margot
Een zienswijze naar mijn hart. Ik zal het delen.
Goede zonnewende.
Ed
Mooi idee! Ik kan me er helemaal in vinden. Het geboorteverhaal van Jezus moet het hele jaar door verteld worden en gekoppeld aan alle andere verhalen over onrecht en strijd en Gods bedoeling met de wereld. Dan kunnen we in de winter heerlijk kneuteren bij kaarslicht en kerst- dan wel zonnewendeboom!
Pasen is het grote christelijke en joodse feest: de dood heeft niet het laatste woord. Net als het oude Israel trekken we uit het dodenrijk naar het beloofde land van vrede, voorspoed, veiligheid en sociale rechtvaardigheid!
Ttsja, er zit zeker wat in. Maar ik zal het dit jaar toch nog maar proberen met een combi!
Een mooie column maar tenenkrommend verhaal over ‘mensen die niet mogen bestaan’. Mijn hart en gebeden gaan uit naar allen en speciaal jouw vriend G. Ik ga voor in een taize-viering op kerstavond en onze voorbeden zullen voor deze mens(en) zijn.
Breng met kerstmis het evangelie….het goede nieuws….maar ook het zwartboek…het slechte nieuws
Dank ook voor de nagekomen reacties.
Goede zonnewende toegewenst!
Wim
Wat een mooie overweging, het ontroert me wat u schrijft.
Ik wens u en ieder die leeft op deze aarde het licht van de zonnewende.
Het licht dat ons hart kan doen openbloeien .
Dank u wel voor de hartverwarmende reactie.
Hartelijk dank voor deze prachtige column voor de luisteraars van Radio Maria…..
Pieter Schevers (Diaken) Vicevoorzitter/Penningmeester van Radio Maria.
De boodschap is helder! Luister via DAB+ of Internet.
De column inspireert me. En hij slaat de spijker op de kop. Op de door Jamsem voorgestelde manier kunnen we ons, om met Marsman te spreken, weer onderdeel voelen van een levensbreed bezield verband. En daarin past noch de ontwikkeling van gewelddadigheid in West-Azie, noch de armoede in (vooral) Afrika, noch de manier waarop in Europa wordt omgegaan met hen die een leefbare plek op aarde zoeken.
Dag Wim, mooie overweging. In de woonkamer van mijn Syrische vrienden staat een kerstboom. Met gouden ballen en sterren erin. Van de Action. Een buurman vond dit een aardige geste voor de nieuwkomers.
Eerst riep het wrevel op, maar toen vertelden de man en de vrouw mij, dat ze elk jaar rond deze tijd in Aleppo ook een kerstboom neerzetten. ‘Gezellig’. Geen stalletje erbij. Want dat is té christelijk.
En bij die kerstboom zaten we een paar dagen geleden o zo niet gezellig, maar stil de beelden van Aleppo te bekijken. De telefoongesprekken met familie daar te beluisteren. Want die zijn betrouwbaarder dan die van de media.
Op 30 december gaan we in Eindhoven met 1000 stemmen zingen. Wellicht met meer. Opdat niet vergeten wordt. Inderdaad: die zwangere vrouw op de vlucht. Niet één keer, maar met het kleine kind in de armen nog een keer. En wie weet hoeveel keer meer in gedachten …
Zalig Kerstfeest.
Beste meneer Janssen, ik begrijp dat u vanuit uw linkse gedrevenheid het christelijke verhaal aan vluchtelingenproblematiek, milieu en allerlei andere vage zaken wilt koppelen. Het feit dat u dit stukje opdraagt aan een goede vriend ” die in dit land niet mag bestaan”, is in dit verband even pathetisch als veelzeggend. U ziet Nederland dus min of meer af als een land met vernietigingskampen. Niet dat dat recht doet aan de realiteit( ik neem aan dat het een illegaal in dit land verblijvende persoon betreft, die slechts uitzetting hoeft te vrezen), maar dat is de wijze waarop links het discours wenste te voeren. Dat is uw goed recht. Het is niet mijn keuze, maar Nederland is een vrij land ( nog wel) en zoveel mensen zoveel zinnen. Maar maakt u alstublieft bij het opzetten van uw betoog voortaan geen gebruik van leugens! Maria en Jozef waren op weg naar Bethlehem GEEN vluchtelingen; zij waren op weg naar een volkstelling. Anders kun je mensen in de rij voor een stembureau ook wel als verschoppelingen afschilderen. Er zijn mensen die deze stukjes lezen en ze voor waar aannemen, gevolg van slecht onderwijs en gebrek aan ( bijbel)kennis; daardoor krijgen mensen een steeds meer vertroebeld beeld van geschiedenis en heden. U mag wat mij betreft uw linkse denkbeelden botvieren , maar laat alstublieft het geloof erbuiten.
In het boek ‘Een vluchtelingenkind’ heeft de joodse theoloog Pinchas Lapide overtuigend aangetoond dat de sobere bewoordingen van Lukas zacht gezegd voorzichtig eufemistisch zijn en dat er wel degelijk sprake is geweest van een gewelddadige evacuatie, nota bene geboekstaafd door de Romein Lactantius, die zo’n onschuldige ‘volkstelling’ als volgt omschrijft: ‘In de steden werd de bevolking bijeengedreven […] Overal hoorde men de kreten van van hen die onder foltering en stokslagen werden verhoord.’
Met links of rechts heeft dit alles niets te maken.
Wim Jansen heeft volkomen gelijk. Vieren we jaarlijks de zonnewende van 21 december, de terugkeer van het Licht, dan kan iedereen meedoen, gelovig of niet gelovig. De Zweden vieren Santa Lucia, begin december als het lichtfeest.
Als we dat nou eens overbrachten naar Kerstmis.
lactantius was een schrijver die 3 eeuwen na dat van de geboorte van Jezus leefde ( een geheel andere tijd met andere gebruiken:wij stemmen ook niet meer op dezelfde wijze als zelfs nog maar 90 jaar geleden toen bv vrouwen geen stemrecht hadden ). Bovendien was hij als nogal fanatiek christen ( en ik zeg dit als katholiek) nogal bevooroordeeld; hij maakte het viermanschap dat de regering vormde graag belachelijk, met name Diocletianus ( niet dat dat zo’n lieverdje was), en deed dat vaak met oneigenlijke argumenten. Dat maakt Lactantius wat mij betreft op zijn zachtst gezegd een bedenkelijke bron. Maar zelfs als het klopt, dan nog blijft het feit dat Maria en Jozef nadien weer terugkeerden naar Nazareth. Nauwelijks een blijvende verdrijving van huis en haard dus….
Afgelopen zondag werd in de preek in onze kerk nog afgegeven op oude heidense midwintergebruiken en wel in aanloop naar gedachtenover kinderlijke onbevangenheid als kern van de Kerstboodschap die ik 50 keereerder heb gehoord.
Het pleidooi van Wim is nieuw, creatief en adrem nu we ons bewust aan het worden zijn dat we de kosmos aan het aantasten zijn, erger dan met het ijs van de ijstijd. We hebben haar niet terggebracht in het Jurssicum der draken of in het mesoliticum maar geplaatst in het antropolitum waar de mens (antropos) haar lot bepaalt. Wat mij betreft zou Wim’s voorstelm het thema voor een synode mogen zijn.
Wim,
Als altijd weer een prachtige column. Mooi verwoord en ik kan er in meegaan.
Hartelijke groet,
Margot
Wim,
Als altijd weer een prachtige column. Mooi verwoord
Hartelijke groet,
Margot
Beste Wim
Getroffen door je overweging. Voor veel sukkelaars geen plaats in de herberg.