
Ik vermoed dat een aantal politici, hoge ambtenaren en medewerkers van vervuilende bedrijven met toenemende zorgen bladeren door dit boek vol tips hoe mensen in actie kunnen komen tegen hun vernietigende beleid. Nou jij daar, met kramp in je buik: dit hoofdstuk is voor jou. Want wie weet bezetten binnenkort wel activisten jouw lobby, komt er een soort tsunami aan wegblokkeerders die eisen stellen aan jouw politieke partij, overheidsorganisatie of bedrijf. De druk wordt opgevoerd, de pers staat voor je deur, douwt een microfoon onder je neus. Lieve help, wat doe je dan?
Geen zorgen, ik ga jou alles geven wat je nodig hebt en misschien nog wel meer. Na het lezen van dit hoofdstuk kun je elke aantijging onschadelijk maken. Welkom in de wereld van de technieken der neutralisatie. Riemen vast en daar gaan we!
Methode 1: Er is helemaal geen schade
Laten we starten met de meest traditionele methode om te reageren op aantijgingen van wetenschappers, rechters of activisten dat jij meer zou moeten doen: vertel hun dat ze zich gelukkig absoluut geen zorgen hoeven te maken, want er is helemaal geen schade, hoezee!
Deze techniek is precies even oud als het woord ‘klimaatverandering’ of ‘broeikaseffect’. Strijders zoals jij hebben zich toen direct ingezet om aan de man te krijgen dat het allemaal niet waar is of minstens behoorlijk meevalt. Deze tactiek is helemaal voor jou, want je kunt hem op niet 1, niet 2, niet 3 maar op wel 4 niveaus toepassen.
Niveau 1: … want klimaatverandering bestaat niet
Allereerst hebben we de methode voor de echte diehards: keihard ontkennen dat klimaatverandering plaatsvindt. Je kunt bijvoorbeeld zeggen dat het klimaat altijd al veranderd is, dat de huidige klimaatverandering echt niet komt door de mens (wat een arrogantie om te denken dat zo’n nietig wezentje als de mens het klimaat kan veranderen), of dat er behoorlijk wat onzekerheid is. Er is alleen een nadeel: steeds meer mensen accepteren wat de klimaatwetenschap zegt en zijn dus minder vatbaar voor deze techniek. Hij is daarom wat gedateerd, maar wordt nog altijd gebruikt door onder meer klimaatontkenningsbureau Clintel, om de mensen die nog niet zoveel kennis hebben over de opwarming van de aarde, te radicaliseren.
Niveau 2: … want klimaatverandering wordt schromelijk overdreven
De light-versie kan je nog wel voluit toepassen: vertel de mensen dat die wetenschappers de effecten van klimaatverandering schromelijk overdrijven, al die doemscenario’s opgesteld door angstige watjes helpen ons geen zier verder natuurlijk. Een andere manier om ook hen die geloven in de opwarming van de aarde te bereiken: vertel mensen dat we juist baat hebben bij die opwarming. De vlucht naar voren, zogezegd. Zoek naar iets wat toevallig beter lijkt te worden door de opwarming, zoom daarop in en verspreid het evangelie! Planten groeien sneller door CO2! Dat planten CO2 nodig hebben heeft iedereen geleerd bij biologie, men zal je graag geloven. Wees overigens niet al te scheutig met volledigheid: beter vertel je er niet bij dat die supersnelgroeiende planten ook eerder sterven. En dat vele plantensoorten door de snelheid van de opwarming helemaal zullen uitsterven.
Niveau 3: … want jij ruimt je eigen troep ontzettend volledig op
Mochten mensen inmiddels al te veel doordrongen zijn van de ernst van de zaak, geen zorgen! Want oké, de aarde warmt op en dat is onwenselijk, maar! Jij zorgt er helemaal niet voor dat de aarde opwarmt. Er is helemaal geen schade, want die voorkom jij! Benadruk dat in jouw gebouwen ledlampen hangen, afval wordt gescheiden en de kantine een Meatless Monday heeft. Zeg er vooral niet bij dat die besparingen in het niet vallen bij de vervuiling die jouw beleid of productie veroorzaken. Vertel over de CO2-compensatie die je doet en overdrijf zo veel mogelijk. Hopelijk komen mensen er niet achter dat jouw compensatieprojecten niet toereikend zijn om de uitgestoten CO2 ongedaan te maken, laat staan helpen om meer CO2 uit de lucht te halen en dat een deel van je projecten bovendien schade toebrengt aan lokale gemeenschappen. Gelukkig geloven mensen maar al te graag dat we precies hetzelfde kunnen blijven doen én ernstige schade aan de planeet kunnen voorkomen.
Niveau 4: Want… techniek!
Vertel enthousiast over je plannen om CO2 op te slaan in de aarde, vertel breeduit over de CO2-stofzuigers die in de maak zijn of emissiearme stalvloeren. Gebruik geruststellende woorden zoals ‘groene groei’ of ‘veelbelovende techniek’ en ga los met ingewikkelde termen. Dat de technieken amper werken, nog lang niet op grote schaal toepasbaar zijn, of nooit zullen voldoen aan de wetten van de natuurkunde, zoals elektrisch vliegen, is niet zo relevant. Benadruk dat het zich in snel tempo aan het ontwikkelen is en men zal aan je lippen hangen.
Methode 2: Hoezo ben jij verantwoordelijk?
Kom je met het bovenstaande niet weg? Geen zorgen, want zelfs als de opwarming van de aarde waar is, hoezo zou het jouw verantwoordelijkheid zijn om die aan te pakken? Kijk, jij doet gewoon wat je doet, hoezo zou jij de koers moeten bepalen? Jij levert olie of beleid, waarom zou dat een bepaalde kant op moeten? Als jij de olie niet oppompt, doet iemand anders het wel.
Een creatieve manier om dit te doen is door een campagne te organiseren om de consument of burger op zijn eigen verantwoordelijkheid te wijzen. In plaats van dat jij moet veranderen, zijn het de afnemers, je klanten, die moeten veranderen. Bijvangst is dat jij dan overkomt als iemand die zeer groen bezig is en nu ook anderen helpt. Zo introduceerde BP het idee van een klimaatvoetafdruk, zodat klanten konden zien hoe vervuilend hun individuele gedrag was. Shell blinkt uit met teksten op vrachtwagens, zoals: ‘Ik ben CO2-neutraal op weg, u ook?’ Die mogen helaas niet meer. Maar wie er nog wel veel mee bereikt bent u, de Nederlandse overheid, met de campagne ‘iedereen doet wat’. Daarmee geeft u burgers de prettige indruk dat zij het heft in eigen handen hebben. Met een beetje geluk gaan die burgers onderling kibbelen, omdat ze vinden dat andere burgers niet voldoende doen en bam, de aandacht is weg bij u. Top.
Methode 3: Eigen schuld, dikke bult

Het fijne van het aandacht op anderen vestigen, is dat als mensen ontdekken dat de aarde opwarmt, jij kunt wijzen op hun laakbare gedrag en zeggen: ‘Ik zei het toch? Je moest verduurzamen maar je deed het niet.’ De consument koopt de olie die jij blijft produceren, de burger had zelf moeten zorgen dat er windmolenparken zouden komen zodat de Nederlandse klimaatdoelen gehaald worden. Het allerfijnste aan deze optie is dat je een bondje kunt sluiten met elkaar: de fossiele industrie kan zeggen: Ja, maar de overheid moet zorgen voor een level playing field, en de overheid kan op haar beurt wijzen naar de consument: iedereen deed toch wat? Zo hoeft er voorlopig niks te veranderen.
Methode 4: Ik ben hier het ware slachtoffer, ja?
Laten we eerlijk zijn: die mensen die claimen dat ze zogenaamd opkomen voor rechtvaardigheid, die bezorgen anderen toch alleen maar last? Zie ze daar staan in hun wegblokkade, met hun megafoons, hun gejoel en geschreeuw. Jij kunt zo je werk niet doen. Ze veroorzaken economische schade, hinder voor je werknemers. Door hén zul jij je bedrijf niet op tijd kunnen verduurzamen of je vandaag inzetten voor duurzaam beleid. Als je er beter over nadenkt, komt het eigenlijk door de activisten dat jij niet duurzaam bent. Bovendien doen hun aantijgingen je vreselijk pijn, dat is simpelweg niet netjes. Doe je zó je best.
Methode 5: Ik zie het grotere plaatje
Het is natuurlijk schattig, die burgers die denken dat het allemaal binnen een dag op te lossen valt, maar zo werkt het natuurlijk niet. Zij denken dat jij alleen maar op eigenbelang uit bent, maar jij wilt natuurlijk precies hetzelfde als zij: een schone wereld verlost van vervuilende brandstoffen! Maar dat kan nou eenmaal niet van de ene op de andere dag. En om daar te komen moeten we de economie beschermen. Dat je als olieproducent daarmee vooral je eigen winst bedoelt, is overigens handiger om voor jezelf te houden. Als je zegt dat het goed is voor ‘de economie’ gaan mensen vanzelf glazig kijken en/of volgzaam knikken alsof ze precies weten waar je het over hebt.
Verduidelijk dat we nu precies die groeiende, gesmeerd lopende economie nodig hebben om te verduurzamen. Hoe moeten we anders die nieuwe windmolenparken gaan betalen? En mensen moeten wel veel vliegen, want met welk geld kan je anders die nieuwe, zuinigere vliegtuigen kopen? Ook als overheid zeg je: we hebben fossiele brandstoffen voorlopig nog ‘gewoon’ nodig. Daarvoor moet ook nog even nieuwe infrastructuur worden aangelegd, of nieuw gas worden opgeboord, heel vervelend, maar het is niet anders. En natuurlijk betaal je daar als overheid graag miljarden aan mee. Maar daarna, jazeker jazeker, gaan we als een malle die klimaatdoelen halen, geen zorgen lieve mensen! En ben je politicus? Simpel: dan stel je gewoon doelen voor ná jouw regeerperiode. En herhaal je intussen zoveel je maar kunt de woorden ‘haalbaar en betaalbaar’. Je klinkt dan als de redelijkheid zelve en wie wil weten wat haalbaar en betaalbaar dan precies is, mag je partijprogramma lezen en kan de stemmen in het debat die meer daadkrachtige plannen voorstellen het beste negeren.
Methode 6: Jij bent juist edelmoedig bezig
Grijp een actie van bezorgde burgers aan om iets te benadrukken wat mensen misschien niet zien: dat jij en je collega’s juist onnoemlijk goede daden verrichten voor de maatschappij. Organiseer zelfs een persmoment om dit zonneklaar te maken. Neem een voorbeeld aan de reactie van Shell nadat ze de rechtszaak verloren hadden. Benadrukken dat jullie knoerthard bezig zijn aan de transitie naar duurzame energie, maar dat jullie echt niet sneller kunnen. Jullie lopen op je laatste benen en zijn vreselijk welwillend, maar ja, die realiteit hè. Niet alles kan. Echt jammer.
Methode 7: Hoor wie het zegt?
En dan nu, beste lezer, hier komt de gouden tip, de koning der strategieën, de meest gebruikte tactiek om die vervelende activistjes hun plaats te wijzen: veroordeel je veroordelaars! Er is een breed scala aan mogelijkheden. Bedenk dat de meeste mensen wanhopig op zoek zijn naar een reden om de indringende boodschap van de activisten niet serieus te hoeven nemen. Grijp de hendel van die verblindende schijnwerper die ze op jou proberen te richten en richt die op hen, zet ze in zo lelijk mogelijk licht.
Niveau 1: klimaatactivisten zijn hypocriete huichelaars
Vertel de wereld hoe hypocriet ze zijn: kijk eens naar de kleren die ze dragen, hoe dachten mensen dat die gemaakt zijn? Met olie, jazeker. En kijk, daar zijn er een paar met de auto naar de demonstratie gekomen, zo zeg, wat een huichelaars, dat heb jij toch maar even mooi blootgelegd. Trouwens, moeten die gasten niet gewoon werken? Als ze zoveel tijd hebben om te demonstreren, zullen ze wel een uitkering hebben. Werkloos tuig is het, die mensen leven op kosten van de samenleving en gaan dan bedrijven en overheden lastigvallen? Wie denken ze wel niet dat ze zijn. Overigens kan ik u zeker ook aanbevelen om mij zwart te maken. Zeker als dit boek een beetje aanslaat, doet u daar goed aan. U kunt mij bijvoorbeeld volgen en fotograferen terwijl ik een benzineauto instap of de dierenwinkel uitloop met een zak vleesbrokken voor mijn kat. Breng naar buiten dat ik meerdere keren in mijn leven heb gevlogen (zelfs een keer naar Engeland), zeg iets over dat de productie van rolstoelen ook schadelijk is voor het klimaat. Mogelijkheden te over!
Niveau 2: klimaatactivisten worden aangestuurd door het grote geld
Die activisten spreken grote woorden over hoe de olie-industrie gericht is op het grote geld en de landelijke politiek daar als een hondje achteraanloopt, dat is behoorlijk irritant. Dus hoppa, geef ze een koekje van eigen deeg. Roep ergens dat die demonstranten worden betaald door grote zogenaamd duurzame bedrijven, zodat die meer orders krijgen. Of erger nog: door steenrijke filantropen die de wereld willen verbeteren, pardon, verpesten. Er is geen enkele noodzaak om in detail te treden, hoe vager hoe beter. U begrijpt, dit is een erg bevredigende strategie. Niet zo geschikt voor meer serieuze media, die hebben zich meestal wel enigszins verdiept in wie de demonstranten daadwerkelijk zijn, maar de rest kunt u met een dergelijke complottheorie ongetwijfeld bekoren.

Niveau 3: Mijn neefje zeurt ook wel eens
En dan nu de klap op de vuurpijl. Een zeer effectief foefje is om klimaatdemonstranten te voorzien van zo knullig mogelijke labels die ze laten zien voor wat ze zijn. Kies een term waar je dedain zoveel mogelijk in mee klinkt. Het woord ‘klimaatalarmisten’ brengt direct in kaart dat er behoorlijk overdreven wordt en doet de lezer opgelucht ademhalen: pfoeh gelukkig, die hoeven we niet serieus te nemen. Laat ze maar lekker gaarkoken in hun klimaathysterie. Een ander populair woord om in relatie tot hen te gebruiken is ‘woke’. Bah, mensen die opkomen voor gelijke rechten, die benoemen wat er misgaat in de samenleving, daar heeft toch niemand zin in en jij al helemaal niet. Een voorvechter van deze theorie is minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yesilgöz (VVD). In een lezing noemde ze de woke-activisten een gevaar voor de rechtsstaat. Wow, over effectief zwart maken gesproken, wat een voorbeeld. Nog fameuzer is haar tweet waarin ze zegt dat er geen tijd is voor klimaatdrammers: ‘Dat drammen nooit een slim idee is, heb ik m’n neefje van vier laatst ook weer uitgelegd toen hij een tweede ijsje wilde.’
Methode 8: Ja maar hij doet het ook
Heb je al het bovenstaande geprobeerd en heeft dit niet afdoende resultaat opgeleverd? Dan heb ik hier nog een bonuskaart voor je. Gebruik hem enkel als de nood hoog is, want als je dit model gebruikt, zul je helaas wel moeten erkennen dat je schade toebrengt. Maar hij kan je alsnog bendes ellende besparen. Ben je een vervuilend bedrijf: wijs naar een bedrijfstak die nog veel vervuilender is (als je in de kolensector werkt, dan heb je deze optie helaas niet). Ben je de Nederlandse overheid, beroep je er dan minstens op dat we alles in Europees verband moeten doen, dat het handelen van ons piepkleine minuscule ieniemienie landje echt niet zoveel verschil maakt. Zeg er vooral niet bij dat Nederland de vijfde economie van de EU is. Zit je echt in de knel? Dan heb ik drie woorden voor je: ‘ja maar China’.
Het voorbeeld der voorbeelden is gegeven door de Nederlandse staat toen die door Urgenda voor de rechter was gedaagd, omdat ons klimaatbeleid zelfs niet aan de minimumeisen voldeed. Een van de argumenten waarom de Staat beredeneerde dat ze niet gebonden waren aan het nemen van voldoende maatregelen was dat China op veel grotere schaal schade toebrengt aan de aarde. In de rechtspraak bleek dat argument helaas niet op te gaan. Als je buurman op veel grotere schaal inbreekt dan jij, ontslaat dat jou niet van rechtsvervolging. Maar maak je geen zorgen: ook als je een rechtszaak verliest, hoef je het vonnis niet per se na te leven. Weer zoiets waarin de Nederlandse staat een lichtend voorbeeld is.
Aldus de gedachtegang van de goddelozen. Maar ze vergissen zich, verblind als ze zijn door hun slechtheid
Wijsheid 2:51
Beste ceo, lobbyist, hoge ambtenaar of politicus, ik hoop dat je met deze tips aan de slag kunt. Geniet ervan zo lang het kan, want vroeg of laat prikken mensen erdoorheen.
Rozemarijn van ’t Einde. Rebelleren voor het leven. Een dominee in actie voor klimaatrechtvaardigheid. Paperback, 224 pagina’s. ISBN: 9789043539449. KokBoekencentrum, 2023. Op vrijdagmiddag 10 februari is de boekpresentatie in de Grote Zaal van de Kargadoor in Utrecht.