In ons seculiere en geprivatiseerde leven, waarin we bovendien gewend zijn om in alles een keuzevrijheid te hebben, is onze uitvaart steeds meer een allerindividueelste expressie van een allerindividueelste emotie geworden. We kiezen welke kist er komt, of en hoe die wordt versierd of bekleed, op welke locatie de afscheidsdienst wordt gehouden en wat we na afloop zullen gaan eten en drinken, We kiezen ook steeds vaker onze voorganger: een afscheidsdienstleider, een ritueelbegeleider, uitvaartspreker of een pastoor of dominee of we doen het gewoon zelf. En tijdens de afscheidsdienst bepalen we zelf de woorden, beelden, muziek en de rituelen die we met ons allen gaan uitvoeren en ondergaan.

Rituelen zijn niet nieuw, zo oud als de mensheid zelf, zullen we maar zeggen. Wat brengt ons het nieuwe ritueel? Zijn de oude niet goed genoeg?

flowers-1525322-639x478

Rituelen, oude en nieuwe, helpen een transformatie in gang te zetten. Het zijn betekenisvolle, symbolische handelingen die het ‘proces’ in het groot richting geven. Een afscheidsritueel helpt loslaten, helpt ons de eerste stappen te zetten in ons rouwproces. Omdat het ‘echte’ loslaten zo groot is, niet te bevatten, is er het kleine, overzichtelijke ritueel.

We bedenken de rituelen steeds liever zelf omdat wij de oude grotendeels ‘kwijt’ zijn geraakt of ons er nog maar flarden van kunnen herinneren en omdat wijzelf zo gewend zijn geraakt aan alles zelf willen kiezen en bepalen. Daarom bakt de zoon een Pools gebak volgens recept van zijn moeder en eten we er met ons allen van, maken wij een bloemengebaar met orchideetakken om onze Indische tante de mooiste herinneringen uit haar leven mee te geven, zwaaien wij uit, laten wij ballonnen los en toosten wij.

Zijn nieuwe rituelen beter?

Natuurlijk is een nieuw ritueel niet per se beter dan een oud ritueel. Hoe oud of nieuw het ritueel ook is, het is belangrijk dat we de onderliggende betekenislaag ervaren van hetgeen er gebeurt. Een kerkelijk, traditioneel ritueel is gelijkwaardig aan een nieuw, zelf gecreëerd ritueel, omdat beide een plaats kunnen krijgen in een afscheidsdienst, zolang wij de diepere symbolische werking ervan kunnen herkennen.

In het vakgebied van de uitvaartzorg heeft zich in de afgelopen dertig jaar een specialisatie ontwikkeld die zich bezighoudt met rituelen en het vormgeven van afscheidsdiensten: de ritueelbegeleiding. In 1995 heeft de eerste ritueelbegeleider zich gevestigd in Nederland, in 2002 wordt de eerste vakopleiding opgericht en in 2004 een beroepsvereniging, de LBvR. De ritueelbegeleider kan helpen in het vormgeven van nieuwe rituelen, of het opdiepen van oude rituelen die in een specifieke afscheidsdienst op hun plek zijn. Hij of zij staat naast de familie, zoekt woorden en vormen, stimuleert en ondersteunt de familie bij het voeren van de eigen regie over hun persoonlijke afscheidsdienst.

Nieuwe afscheidsrituelen zijn geen modegrillen, maar nieuwe manieren om te voorzien in oude behoeften. Zo oud als de mensheid zijn onze eigen bedachte nieuwe handgebaren.

Meer over nieuwe rituelen is te lezen in het boek Nieuwe rituelen, vorm geven aan belangrijke momenten in je leven (2015) van Annegien Ochtman-de Boer.

Tien tips voor een persoonlijke afscheidsdienst, vind je hier.

Simone Snakenborg

Simone Snakenborg

Ritueelbegeleider

Simone Snakenborg (1969) is medeoprichter en vicevoorzitter van de onafhankelijke geloofsgemeenschap Ekklesia Tilburg en ritueelbegeleider.
Profiel-pagina
Al 2 reacties — praat mee.