Het nieuws kwam bij mij binnen via een pushbericht op mijn telefoon maar ik zat midden in een Teams-overleg met ambtenaren van de gemeente Rotterdam over de aanpak van maatschappelijke problemen als discriminatie, huwelijkse dwang, seksueel geweld en genderongelijkheid. Ik besloot er geen aandacht aan te besteden. Ergens verbaasde het nieuws mij niet, ik was teleurgesteld misschien ook wel boos want de ijdele hoop op een doorbraak was groot.
Het bericht maakte veel gedachten en emoties in mij los, zodanig dat ik er ook sprakeloos van werd. En dat kwam misschien wel goed uit want het dwong mij ook om iets langer over na te denken en de juiste woorden te vinden. Er valt hier veel over te zeggen maar uiteindelijk komt het erop neer dat de democratische spelregels soms de maling hebben aan wat mensen in ijdelheid hopen. Feit wil namelijk dat de verkiezingsuitslag het resultaat is van democratische spelregels die we met elkaar hebben afgesproken. Het heeft winnaars en verliezers opgeleverd. En het is niet aan de verliezers om een kabinet te vormen maar aan de winnaars. Zo simpel is dat.
Ja, het is waar dat het rauw op het dak komt van mensen als ik die het informatietraject, hoe moeizaam ook, tot nu toe zagen als een lange aanloop die er nodig was om als samenleving uit de gure neoliberale winter te komen. Er waren immers vele mooie beloften gedaan: nieuw leiderschap, een overheid die wel naar mensen luistert en hen niet vermorzelt. Zelfs de verhoging van het minimumloon was ons toegezegd. We zitten immers al lang genoeg, sommigen zeggen zelfs veertig jaar, in een gure neoliberale winter die op zijn beurt ook winnaars en verliezers heeft opgeleverd.
Ik denk dan aan de multinationals die inmiddels een stevige positie hebben verworven in het kabinet en zich er niet meer voor schamen om ondanks de miljoenenenuitkering aan aandeelhouders hun hand op te houden bij de overheid voor subsidie. En om dichter bij huis te blijven: eigenaren van een koopwoning die nog niet eerder zo een enorme stijging in waarde van hun woningen meemaakten. Of neem nu de mensen die in staat zijn om belastingvrij 105.302 euro te schenken aan hun kinderen voor een koopwoning. Of de ‘slimme’ ondernemers die gedurende de pandemie een geweldig commercieel idee hadden, mailtjes en appjes konden sturen naar de juiste connecties op topposities bij ministeries, politieke partijen en bedrijfsleven en als gevolg daarvan nu miljonair zijn geworden.
Verliezers zijn de zorgwerkers die tegen de klippen op vaak onderbetaald de samenleving van liefdevolle zorg voorzien, de middenstanders, de café- en restauranthouders, de kunstenaars, muzikanten en toilet en gardrobedames in de theaters. Ze kunnen niet meer verdienen, werken, maken, creëren, inspireren en ons een lach of een traan bezorgen op de wijze zoals ze dat voor de komst van Covid-19 deden. Tel daarbij op de vele jongeren die nu noodgedwongen tot hun veertigste kamergenoten hebben omdat ze geen woning kunnen vinden, moeder aarde die snakt naar zuurstof en rust, de Afghaanse medewerker van de Nederlandse ambassade in Kabul die midden in de nacht door het riool naar een geheime plek moest waar hij in het vliegtuig naar Nederland kon stappen, maar onderweg werd tegengehouden door de Taliban en een massa van andere Afghanen die ook proberen te vluchten.
Waardoor kwam hij in de problemen? Omdat de Nederlandse regering verzuimde om zijn vlucht maanden geleden te plannen en net zo lang wachtte met het evacueren in de hoop dat het over zou waaien en geen vluchtelingen hoefden te worden opgenomen. Want ja, ergens in een Nederlands dorp waar men op zondag graag bijeenkomt in kerken om de Here te aanbidden, en waar ook asielzoekers opgevangen worden, leeft veel angst onder de ‘eigen’ inwoners. Wat moet je die mensen nu vertellen als ze met vuurwerk in de handen en auto’s in de fik stekend uiting geven aan hun ‘angst’? Ingewikkeld verhaal inderdaad. Kuch. Ik hoop in ieder geval dat de voorganger die in de krant werd geïnterviewd en een donderpreek aankondigde het kerkgebouw heeft doen trillen op zijn grondvesten.
Ik ben graag optimistisch en zoek, hoe moeilijk het soms ook lijkt, de lichtpuntjes in de duisternis. Ik denk dan: uiteindelijk wint het goede van het kwade, eerlijkheid van de leugen, licht van duisternis, hoop van angst en de lach van de tranen. Er is genoeg reden toe. Als ik dan het nieuws lees en de lachende Natascha Snoek van kledingbank De Zeecontainer in Groningen voor een lading kleding, speelgoed, aankleedkussens, babyspullen, kinderschoenen en badjes zie staan die zijn gedoneerd voor Afghaanse evacuees. Vrachtwagens vol worden naar de opslaglocatie van de kledingbank gebracht, zoveel dat er een oproep kwam om te stoppen met doneren. Dit is een lichtpuntje.
Of het interview met Khatera Shaghasi, een van de organisatoren van een demonstratie die in een paar dagen tijd tot stand kwam en om aandacht te vragen voor de erbarmelijke omstandigheden waaronder mensen in Afghanistan leven. De 24-jarige student Conflict Studies and Human Rights aan de Universiteit van Utrecht die heel wijs zei: ‘wees altijd de stem van mensen die geen stem hebben’. Ja, zij is een lichtpunt.
Ik denk ook aan het meldpunt WIA van de Landelijke Cliëntenraad, die we deze zomer opzetten. Dit deden we naar aanleiding van verontrustende signalen dat mensen in financiële problemen waren gekomen als gevolg van de voorschotten die ze kregen van de UWV in afwachting van de behandeling van hun aanvraag om een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Die voorschotten kregen ze omdat er al jarenlang een tekort is aan keuringsartsen die een cruciale rol spelen in de beoordeling of iemand recht heeft op een WIA-uitkering.
Werden we een maand geleden gebeld door mensen met schulden die soms tot 15.000 euro waren opgelopen, afgelopen maandag ontvingen we wederom telefoontjes van huilende mensen, nu omdat het UWV heeft aangekondigd om te stoppen met het terugvorderen van de voorschotten. Dit zijn lichtpuntjes in de duisternis waar mensen buiten hun schuld om in waren geraakt.
Welk kabinet Nederland ook krijgt: aan alles komt een eind. Laten we in de tussentijd elkaar opzoeken, onze krachten bundelen en onze stemmen verheffen voor hen die het koud krijgen als gevolg van het kille beleid. Want als we iets hebben geleerd de afgelopen jaren, dan is het dat maatschappelijke inzet en verontwaardiging helpen om verandering tot stand te brengen. En laten we, wat er ook gebeurt, altijd een lichtpunt en een stem zijn voor hen die geen stem hebben.
