Zelfs de term ‘mystiek’ spreekt mij niet meer zo aan. Het is een modieus woord geworden en het dreigt tevens in een nieuwe religie te ontaarden, dat wil zeggen: een systeem met een waarheidsclaim. Het enige wat ik heb overgehouden – maar dat is heel veel – is de ervaring van liefde als Liefde. Dus in haar horizontale en verticale dimensie. De Liefde als het hoogtepunt van de evolutie.
Teilhard de Chardin
Onlangs heb ik een viering gehouden met als thema ‘Rusteloze zielen’. Ik verbond dat met de evolutie en vond een prachtige inspirerende zin van Pierre Teilhard de Chardin, Franse paleontoloog en pater Jezuïet, die ernaar streefde het christelijk geloof in overeenstemming te brengen met de evolutietheorie. Hij beschouwde de energie van de liefde als het hoogtepunt van de evolutie:
Alleen de liefde is in staat levende wezens één te laten worden op een manier die hen voltooit en vervult, […] want alleen zij neemt hen mee en verenigt hen in hun diepste zelf.
Het is precies mijn eigen ervaring: in de liefde, en alleen daarin, wordt onze ziel verenigd met haar diepste zelf. Dat diepste zelf kun je God noemen. Onze ‘rusteloze ziel’ is tot rust gekomen in haar bestemming, die tegelijk haar bron is. En wat is die bron en bestemming van de ziel?
Dat is de liefde. De liefde is het grote mysterie. Het goddelijke, innerlijke gebeuren. Het geheim van de evolutie.
Het is echt een godswonder dat uit deze schreeuwende duisternis de liefde is geboren. Teilhard de Chardin is altijd pater Jezuïet gebleven, omdat hij zich bleef verwonderen. Verwonderen, ja, over die oerkrachten, die ordeloze machtsstrijd van de evolutie, over het ontzagwekkende, maar toch vooral over wat daaruit is geworden: de mens, de liefde, God.
De rusteloze evolutie komt tot rust in de liefde… en wordt God. God komt niet aan het begin van de evolutie, zoals altijd werd gezegd, maar aan het eind. Ook in onze ziel. Alleen in de liefde wordt de ziel, die rusteloze, vaak zo gespleten ziel, verenigd met haar diepste zelf. Zo gezien is niet de mens de kroon op de schepping – dan zou het er niet best uitzien helaas – maar de liefde is de kroon op de evolutie.
Noodzakelijke conflicten
Altijd als ik over de Liefde schrijf of preek hoor ik mensen tegensputteren: dat je niet altijd in liefde kunt leven, dat je niet altijd lief en aardig kunt zijn… Het is het oude, hardnekkige misverstand dat liefde alleen maar vrede en liefheid zou zijn. Liefde vraagt juist om eerlijkheid, protest, verzet, benoemen van wat je dwars zit. Ja, liefde schreeuwt om de broodnodige conflicten.
Ieder mens is een universum op zich. Ieder mens leeft dan ook in zijn eigen werkelijkheid, zijn perceptie van die werkelijkheid en zijn eigen belang. Het kan niet anders of dit mondt uit in conflicten.
De kracht van de liefde is juist gelegen in het feit dat zij die conflicten aan kan. Maar dat is wel een keuze. Wie kiest om vanuit en in de Liefde te leven zal de conflicten niet vermijden maar ze juist aangaan. Zoals in een goede vriendschap – die lichte gestalte van Liefde, maar daarom niet minder – alles gezegd kan worden.
Liefde is alles communiceren, ook het onbehagen en de woede en de onderbuikgevoelens van aangedaan onrecht en alles. Om daarna de dingen los te laten in de ruimte van de Liefde, dat wil zeggen: in de wetenschap dat wij allen mensen zijn met een beperkt blikveld. Confrontaties en botsingen vormen juist de uitdaging om Liefde – in al haar gestalten – te laten groeien.
Loslaten en afstand nemen
In de Liefde is het van belang het conflict te durven aangaan en ook om, als dat beter is voor de Liefde, los te laten en afstand te nemen. Daarom hoeft bijvoorbeeld een scheiding niet erg te zijn. Het is zelfs vaak zo dat het huwelijk moet worden prijsgegeven om de liefde te redden.
Ik ken mensen die ontzettend veel van elkaar zijn gaan houden, al snel samen gingen wonen, maar erachter kwamen dat dit hun beiden te veel van het goede was. Dat hun liefde alleen floreerde binnen enige distantie en vrijheid. Nu ‘latten’ zij weer en in die ruimte is hun liefde opgebloeid.
Heel vaak is elkaar loslaten noodzakelijk om zonder wrok en ‘hard feelings’ elkaar te blijven zien en aan elkaar te blijven denken, vanuit de Liefde.
