Lieve Melancholia – Brief aan een depressieve jongere

Lieve Melancholia,

Ik richt me tot jou. Jij bent niet een bestaand iemand, maar wel een heleboel bestaande iemanden. Jij bent de studente die ik ’s avonds het feestbeest zag uithangen tijdens een werkweek en die me de volgende dag vertelde dat ze kanker had en dat ze dat niet eens zo erg vond want: “Zo leuk vind ik het leven niet.”

Jij bent de hooggevoelige jongeman die zei: “Waarom komt alles zo verschrikkelijk hard en scherp bij mij binnen, elk huilend kind? Heeft God mij overgeslagen toen de dempers werden uitgedeeld?”

Jij bent…

Jij bent misschien ook een van de velen die niet kunnen voldoen aan de geboden van nu: Geniet of ik schiet! Het tweede daaraan gelijk is: Wees succesvol! Niet voor niets maken deskundigen zich zorgen over de heersende succesterreur.

Jij bent niet alleen jongeren, maar iedereen die lijdt aan de wereld. Aan het leven. En de dood.

Nee, de wereld is niet mooi ondanks alle mooiheid nu. De aarde juicht in de lichtheid van de bloesem en in het zingen van de vogels. Maar tegelijk schreeuwt zij. In de aantasting van haar bronnen. In de lelijkheid van asfalt en beton. In de smeltende poolkappen. In dieren die worden geïndustrialiseerd. En in haar mensen. In de kwetsbare kinderen. In de miljoenen slachtoffers van geweld en onrecht die we ook in deze dagen gedenken.

Jij wordt ziek verklaard, Melancholia, maar misschien is de rest van de mensheid veel zieker. De mensheid die onverstoorbaar doorgaat met leven en feesten. Want jij ziet het goed. Jij ziet en voelt het tenminste, al dat verlies, de vervreemding, het onrecht en de pijn. Het is goed om die donkere kant van het leven te erkennen. Jij behoort tot de zuiverste, mooiste mensen.

De mens heeft alle reden om depressief te zijn. Ook als het jou wel voor de wind gaat lost dat niets op, want overal en altijd blijven er mensen die leed te verduren krijgen.

En toch is dat niet de hele realiteit en niet het laatste woord. In deze tijd van het jaar denk ik altijd aan oorlogsslachtoffer Etty Hillesum. Ook jong, kwetsbaar en geplaagd door depressies. Toen zij volwassen werd, eind jaren dertig, zagen de wereld en de toekomst er wel heel lelijk uit. Zeker voor haar als joodse.

Maar ze worstelde toch vooral met wat zich binnen in haar afspeelde. Zij had zomaar, net als jij, Melancholia kunnen heten. Ze voelde haarscherp de pijn van anderen. Ze leed aan hun wonden, meer dan die mensen zelf.

Ze wilde ‘een pleister op duizend wonden zijn’, zoals ze in haar dagboek schreef.

Ik denk dat in dat zinnetje tegelijk haar bevrijding en genezing heeft gelegen. Gaandeweg haar dagboek wordt zij losgeweekt uit haar angsten en depressies. Zij krijgt steeds meer oog voor de weidsheid, de vrijheid en de rijkdom van haar innerlijk universum. Ze komt los van zichzelf en vindt daar het licht, de liefde, en de rust die zij God noemt.

Door zich te geven aan anderen, een ‘pleister’ te zijn, wordt ze bevrijd uit de kramp van haar gedachten en emoties. Zo ontwikkelt zij zich tot een krachtige vrouw die anderen tot steun is in Kamp Westerbork.

Daardoor is haar leven waardevol geweest, ook al is ze jong gestorven – vermoord.

Lieve Melancholia, ik wil en kan je geen kant en klaar recept voorschrijven. Er zijn duizend wonden. Er zijn ook duizend gestalten van depressie. En voor sommige vormen heb je medicijnen en therapieën nodig. Maar ik denk toch dat het helpt om te kiezen voor het ‘pleisterschap’. Een doel aan jezelf voorbij. Relativering van hoe je je voelt. De enorme kracht van de menselijke geest: de focus op de liefde.

Ik denk dat daarin het geheim ligt.

Het geheim om te kunnen leven in deze bizarre wereld.