Een dag later is het vreemd stil, geen snel gekwetter, geen heftig vliegen in en uit de schuur. Dan dringt het door: ze zijn vertrokken en ik weet de nazomer is begonnen. De zomer die je eigenlijk wil vasthouden, heeft zichzelf losgemaakt in de uitvliegende jonge zwaluwen met hun ouders, die we pas eind maart terug zullen zien, hopelijk, want het is een lange reis. Het is wel wat, dit moment, of is het juist ook een herkenbaar gevoel van loslaten dat mensen en dieren zo vaak in hun leven moeten doen. En misschien ervaren planten en bomen ook? Wat doet het met een boom als hij zijn bladeren loslaat en uiteindelijk kaal in de gure novemberwind staat?
Loslaten: denk maar aan het eerste moment dat een baby gaat staan, wankelend naar je toe loopt onder luide aanmoediging, maar – voor je gevoel korte tijd later – datzelfde ‘kind’ met een rugzak op van je weg loopt, het tuinpaadje af de wereld in. Of loslaten gaat over een kindje dat te vroeg sterft of over een ouder iemand, voor wie het zelf eigenlijk als te laat voelt. Beide keren blijven er mensen achter die moet loslaten zoals de dichter Vasalis zegt in het begin van haar veel geciteerde gedicht Sotto voce:
Zoveel soorten van verdriet,
ik noem ze niet.
Maar één, het afstand doen en scheiden.
En niet het snijden doet zo’n pijn,
maar het afgesneden zijn. (fragment)
Dat is de onherroepelijkheid van het loslaten. Mensen moeten op (te) veel plaatsen in de wereld hun geboorteland loslaten en vluchten. Ze komen eigenlijk in een innerlijk tweestromenland terecht met heimwee naar vroeger en een zoeken naar verbinding met het nieuwe land. En wanneer ze later een keer teruggaan, is het moederland anders, of… zijn zij het die veranderd zijn?
Om het nieuwe vast te kunnen pakken, moet je het oude eerst voor een groot deel loslaten. Dat geldt ook voor het stoppen met werk dat je met (of zonder) plezier heel lang gedaan hebt, wat je maakte tot de bakker, de thuishulp, de moeder of vader van een gezin met kinderen, de technisch installateur, de zuster, de arts of de ambulancechauffeur. En wat ga je daarna doen? Uitzoeken wie je bent zonder je werk? Wie je bent zonder kinderen in huis? Genieten is niet altijd een leven vullende activiteit.
Loslaten is een actieve bezigheid, die veel kracht vraagt en een nieuw begin, waarin je met veel moed weer iets moet aanpakken dat zin geeft aan je leven. Misschien kan dat alleen als je die voorbije fase even goed vastpakt en onderzoekt wat het voor jou betekent heeft: om het vervolgens bewust los te laten zodat er ruimte komt om iets anders vast te pakken. Zoals Nelson Mandela ook zegt:
Loslaten is niet
spijt hebben van het verleden,
maar groeien en leven voor de toekomst.
Loslaten is minder vrezen
en meer beminnen. (fragment)
